Σαν την νύφη την Δευτέρα…!

 Καταγραφή Ηλίας Τουτούνης

Μια εκ των φράσεων, του ελληνικού παροιμιακού λόγου, αναφέρεται στην νύφη και συγκεκριμένα στην καινούρια νύφη, κατά την Δευτέρα, δηλαδή την επομένη ημέρα του γάμου της. Αυτή η παροιμία βασικά λέγεται προς τους νεοδιόριστους και προς τους νεοσύλλεκτους στρατιώτες, οι οποίοι δεν γνωρίζουν αλλά ούτε έχουν αντίληψη ούτε εμπειρία στα νέα δεδομένα και μένουν άπραγοι, μέχρι να βρεθεί κάποιος να τους βάλει σε κάποια σειρά. Ακόμη αναφέρεται προς τους ανθρώπους που παραμένουν άπραγοι και οκνοί, αιτιολογώντας διάφορες αιτίες.

Η νιόνυφη, τα πιο παλιά χρόνια, είτε παντρευόταν με αγάπη είτε με προξενιό, από την πρώτη ημέρα μετά τον γάμο της, ήταν το μαύρο πρόβατο μέσα στην οικογένεια, επειδή τότε, τα νεόνυμφα, συνζούσαν στο ίδιο σπίτι με τους γονείς του γαμπρού. Αμέσως μετά τον γάμο δυστυχώς ερχόταν αντιμέτωπη με την σκληρή πραγματικότητα, της αντιμετώπισης των νέων δεδομένων και πολλές φορές της απαξίωσης των ικανοτήτων της από την οικογένεια και κυρίως από την πεθερά, από την συννυφάδα και την κουνιάδα αν βέβαια υπήρχαν.

Αρχικά την Δευτέρα, πάντα εθιμοτυπικά, οι κοπελιές του χωριού πήγαιναν στο σπίτι της νιόνυφης και την έπαιρναν παρέα και μετέβαιναν στην βρύση ή στο πηγάδι του χωριού να γεμίσουν τις στάμνες και τα βαρελάκιας τους, με σκοπό να της υποδείξουν την βρύση ή το πηγάδι του χωριού και να έλθουν σε πρώτη γνωριμία και φιλική επαφή. Σε τέτοιες συναντήσεις συνήθως, οι κουτσομπόλισσες με την πρώτη ευκαιρία που αναζητούσαν φιλίες κ.λπ., σχολίαζαν τα υπέρ και τα κατά της οικογενείας του γαμπρού. Από εκείνη την στιγμή η νύφη άρχιζε να διαμορφώνει την πρώτη εικόνα της μελλοντικής συμβίωσής της, με την νέα οικογένεια.

Όταν ο γάμος γινόταν μετά από έρωτα, τα δεδομένα ήσαν πιο ήπια, όσον αφορά την νύφη, ενώ όταν ήταν από προξενιό, τις περισσότερες φορές η νύφη αντιμετώπιζε πολλά και χρονίζοντα προβλήματα. Όταν πέραν από αυτά η πεθερά ήταν κακιά, τότε η νύφη βρισκόταν στο έλεός της κι αν ήταν και καμιά χαζούλα ή ντροπαλή τότε, ήταν να καταριέται την ώρα που πέρασε την κουλούρα, όπως έλεγαν οι παλαιότεροι.
Η κάθε νύφη, ως επί το πλείστον, έπρεπε να ακολουθήσει τον νέο τρόπο ζωής και της καθημερινότητας, σύμφωνα με τις ταγές της νέας οικογένειας. Η δε πεθερά όταν ήθελε ή εύρισκε όταν τα δύσκολα χρησιμοποιούσε την νύφη ως εξιλαστήριο θύμα για διαφόρους λόγους, ι έτσι όλα τα φόρτωνε στην ανήμπορη και άμοιρη νύφη.
Πολλές νυφάδες έσκυβαν το κεφάλι μπροστά στην πεθερά και γινόντουσαν θύματα, εφ’ όλης της ζωής των. Όμως μέρος αυτών, μη ανεχόμενες να υποκύψουν στην βασιλεία της πεθεράς, προσπαθούσαν να πατήσουν πόδι και να επιβληθούν με τον δικό τους τρόπο. Αυτές, στην περιοχή μας, ο λαός στην τοπική διάλεκτο τις ονόμαζε «πουτσαρίνες».

ΠΑΡΟΙΜΙΕΣ ΚΑΙ ΠΑΡΟΙΜΙΩΔΕΙΣ ΕΚΦΡΑΣΕΙΣ
Αγκιλώθηκε η νύφη στου αλευριού την θήκη.
Αγκυλώθηκε η νύφη στο ζυμάρι.
Άλλα ήξερε η νύφη, άλλα βρήκε στο καινούργιο σπίτι!
Αλλού της νύφης τα πιπέρια κι αλλού της πεθεράς.
Αν δεν πατήσει πόδι η νύφη χαλινάρι δεν βάζει.
Αντισηκώσου πεθερά και καλοσούρσου νύφη.
Από την χαρά της η κουνιάδα είπε την νύφη αγελάδα.
Βάσανο της πεθεράς το στόλισμα της νύφης.
Βογκάει η νύφη χαίρεται η πεθερά.
Βρήκε η νύφη μας το υνί πίσω από την πόρτα.
Γαμπρός γιος δεν γίνεται και νύφη θυγατέρα.
Για σε τα λέω πεθερά για να τ’ ακούσει η νύφη.
Γκρίνιαξε η πεθερά έσκασε η νύφη.
Εκεί που έχεζε η πεθερά φύτρωνε η νύφη.
Έκλασε η νύφη, το έμαθε ούλο το χωριό!
Η νύφη καμαρώνει και η πεθερά τα χώνει.
Η νύφη μου η σκούκια μας έφερε καινούρια χούκια.
Η νύφη όντας θα γεννηθεί της πεθεράς θα μοιάσει.
Η νύφη τα φτιάνει και η πεθερά τα κλάνει.
Η πεθερά αρχόντισσα κι η νύφη κατουρλού
Κακαριέται η κοτούλα σαν την νιονυφούλα!
Καλά τα νυφικά μα μόνο για μια μέρα!
Καλή η πεθερά καμάρι η νύφη κακή η πεθερά διάβολος στο σπίτι της.
Καρτέρα με μικρονυφούλα μου και εγώ θα σε χορέψω!
Μετά το στεφάνι γίνεται η νύφη τηγάνι.
Μετάνοιες της νύφης χαρές της πεθεράς.
Μήτε Αγγελής στο κάτεργο, μήτε η νύφη στον αργαλειό.
Νύφη άναψε κερί να σε ψειρίσω.
Νύφη και πεθερά οι δυο μονομάχοι.
Νύφη και πεθερά πάνω στις πολεμίστρες.
Νύφη μην πας στην Πλατιάνα και σώγαμπρος στου Μπρούμα και τσοπάνης ποτέ κατά του Δρούβα.
Νύφης προκοπή η πεθερά ζηλεύει.
Ξεπόρτισε η νύφη σηκώθηκε η πεθερά και νίφτει.
Ξεπόρτισε η νύφη; Έγιανε η πεθερά.
Ο χάρος όταν ήλθε στην πόρτα όλοι την νύφη κοίταγαν.
Όλα τα στραβά καρβέλια, η νύφη μας τα φτιάχνει.
Όλα του γάμου ανάποδα κι η νύφη γκαστρωμένη.
Όλο η νύφη κάνει τα στραβά κουτάλια.
Όπως βρήκες νυφούλα μου κι όχι όπως ήξερες!
Όσο η νύφη παθαίνει τόσο αρχοντομαθαίνει.
Όσο στραβοκοιτάζει η πεθερά τόσο γαργαλίζεται η νύφη.
Όταν ήμουνα νύφη μου έφταιγε η πεθερά τώρα που έγινα πεθερά μου φταίει η νύφη.
Ούλα τα στραβά καρβέλια η νύφη μας τα φτιάχνε!
Ούλα της νύφης τα αγγειά ρούπια και μπακίρια!
Όχι όπως ήξερες νυφούλα μου, αλλά όπως βρήκες.
Πάντα ξεχνά η πεθερά πως κάποτε ήταν νύφη.
Πέσε και πέσε η πεθερά μας την έσκασε την νύφη.
Σαν θέλει η νύφη κι ο γαμπρός τύφλα να έχει η πεθερά κι ο πεθερός.
Σαν θέλεις νυφούλα μου χορό θα αρχίσω από καρσιλαμά!
Σαν πάρει η νύφη τον αέρα αλίμονο στην πεθερά.
Σαν την νύφη την Δευτέρα.
Σιργιάνι πάει η πεθερά, κατούρησε η νύφη.
Στολίζεται η νύφη, σκάει η πεθερά.
Στραβή η νύφη κι ανοιχτομάτα η πεθερά της.
Τη νύφη, στο νυφοστόλι μαθαίνεις τα χούκια της!
Το γλυκό της νύφης στη πεθερά πικρίζει.
-Το δεξί σου πόδι νύφη! -Λες και θα πολυκάτσω.
Το σκόρδο έγινε νύφη και η βρώμα του σαράντα μέρες και δεν έφυγε.
Φουρνίζει η πεθερά κι η νύφη καμαρώνει.
Χαρά εδώ χαρά εκεί χαρά στο πανηγύρι χαρά στης νύφης το μουνί και στου γαμβρού το αρχίδι!
Ωραία τα κουλούρια κι ας είναι από την νύφη!

Όμως για να είμαστε δίκαιοι, υπήρχαν και πεθερές οι οποίες τιμώντας τις νιφάδες τους στάθηκαν στο πλευρό τους, ως δεύτερη μάνα, και τις στήριξαν με κάθε τρόπο και με ότι μπορούσαν, αφού και αυτές κάποτε πέρασαν από το ίδιο πορτόξυλο, ως νέες νιονυφούλες και γνώριζαν άριστα τι σημαίνει νιόνυφη!
Δυό εβδομάδες, μετά τον γάμο, οι γονείς της νύφης επισκέπτονταν το νιόπαντρο ζευγάρι και μαζί με τους γονείς του γαμπρού (συμπεθέρους) έτρωγαν έπιναν και γλεντούσαν. Ένα δημοτικό τραγούδι μας μεταφέρει στο κλίμα της εποχής, όταν οι γονείς της κατά την αναχώρησή τους από τα αναπιστρόφια επισημαίνουν στους συμπεθέρους να μην μαλώνουν την νύφη μέχρι να συνηθίσει την καινούργια ζωή και να μάθει τα χούκια τους και τα συγύρια τους.

Τώρα ν’ εμείς συμπέ- συμπέθερε, τώρα ν’ εμείς θα φύγουμε,
τώρα ν’ εμείς θα φύγουμε, την νύφη σας αφήνουμε.
Να μην μας τη- συμπέ- συμπέθερε, να μη μας την μαλώνετε
να μη μας τη μαλώνετε και μας τη βαλαντώνετε.
Ωσπού να μά- συμπέ- συμπέθερε, ωσπού να μάθει τα χούρια σας
ωσπού να μάθει τα ’χούρια σας και τα σιγοσιγούρια σας.
Εμείς οι δυο συμπέ- συμπέθερε, εμείς οι δυο ταιριάσαμε
εμείς οι δυο ταιριάσαμε, γι’ αυτό συμπεθεριάσαμε.
Τώρα ν’ εμείς συμπέ- συμπέθερε, τώρα ν’ εμείς θα φύγουμε,
τώρα ν’εμείς θα φύγουμε, την νύφη σας αφήνουμε.