Το Χαμομήλι και οι θεραπευτικές ιδιότητές του

ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ

Το Χαμομήλι, ή Χαμοπούλα, (Marticaria Chamemilla) πήρε το όνομα του από το άρωμά του (μήλο του εδάφους) και ο πρώτος που αναφέρει τις ευεργετικές του ιδιότητες είναι ο Ιπποκράτης (460-370 π. Χ.), ο πατέρας της Ιατρικής που το θεωρούσε εμμηναγωγό και φάρμακο κατά της υστερίας. Είναι μονοετής πόα της οικογένειας των Συνθέτων ή Κομποζίτων (δικοτυλήδονα), η επιστημονική ονομασία του είναι Chamomilla. Η πιο γνωστή ποικιλία του χαμομηλιού που φύεται και ευδοκιμεί στην Μεσόγειο και ιδίως στην Πελοπόννησο, είναι η Chamomilla recutita.

Έχει λεπτά φύλλα, δις ή τρις πτεροσχιδή, σε προμήκη τμήματα, τ’ άνθη του σχεδόν τριχοειδή σχηματίζουν μοναχικά κεφάλια, με ανθίδια λευκά γλωσσοειδή, σχηματισμένα γύρω από το κεντρικό κίτρινο στέλεχος του άνθους, κωνικό προεξέχοντα ταξιανθικό τους δίσκο, που είναι σχηματισμένος από πολύ μικρά σωληνοειδή άνθη. Το χαμομήλι έχει επίσης ονομαστεί «γιατρός των φυτών», γιατί όπου φύεται, το ριζικό του σύστημα βοηθάει  όλα τ’ ασθενικά φυτά  που φύονται μαζί του.

Είναι φυτό που φθάνει σε ύψος από 0,05 έως και 0,60 εκατοστά περίπου. Αποτελείται από πολυκλαδικό όρθιο και λείο βλαστό. Η άνθηση αρχίζει τον Απρίλιο και διαρκεί μέχρι και τον Ιούνιο. Από το φυτό συλλέγονται μόνον τ’ άνθη, όταν ανοίξουν καλά και πριν αρχίσουν να πέφτουν τα πέταλά των. Στην συνέχεια αποξηραίνονται σε σκιερό ή σκοτεινό μέρος και συσκευάζονται συνήθως αεροστεγώς για να διατηρηθούν όσο το δυνατόν πιο περισσότερο οι ουσίες που περιέχονται στα συλλεγόμενα άνθη. Μετά το πέρας

Το χαμομήλι έχει σημαντικές θετικές επιδράσεις στους οργανισμούς και βοηθά εναντίον διαφόρων παθήσεων. Οι θεραπευτικές του ιδιότητες είναι γνωστές από την αρχαιότητα και βέβαια ο Ιπποκράτης ο πατέρας της Ιατρικής το θεωρούσε ως το πιο θαυματουργό βοτάνι για πολλές περιπτώσεις. Παρά το γεγονός ότι χρησιμοποιείται ευρέως, οι επιστήμονες ερευνητές συνεχίζουν ν’ ανακαλύπτουν συνεχώς νέα στοιχεία σχετικά με τις ενεργές ουσίες και ιδιότητες που περιέχει, για την βοήθεια παρασκευής διαφόρων σκευασμάτων φαρμακευτικής και καλλυντικής χρήσης.

ΧΡΗΣΕΙΣ

Το κοινό χαμομήλι έχει αναγνωρισθεί επίσημα από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο σαν μια φυσική φυτική πηγή αρώματος στα τρόφιμα (κατηγορία Ν2). Η κατηγορία αυτή δείχνει πως το χαμομήλι δύναται μεν να χρησιμοποιηθεί σε ορισμένα τρόφιμα σε ορισμένες ποσότητες, αλλά υπάρχει πιθανότητα περιορισμού λόγω πιθανού ενεργού συστατικού στο τελικό προϊόν. Το χαμομήλι χρησιμοποιείται ευρέως σαν έγχυμα. Στις ΗΠΑ, το κοινό χαμομήλι θεωρείται GRAS, δηλαδή ως ασφαλές για την υγεία του ανθρώπου (GRAS= Generally Recognized As Safe).

Όσον αφορά στη χρήση του ως βοτάνου, το κοινό χαμομήλι αναφέρεται ότι έχει άφυσες, αντισπασμωδικές, ελαφρώς ηρεμιστικές, αντιφλεγμονώδεις, αντισηπτικές και αντικαταρροϊκές ιδιότητες. Επίσης, έχει χρησιμοποιηθεί σε περιπτώσεις φουσκώματος στο στομάχι (τυμπανισμός), ναυτίας του ταξιδιώτη, ρινικής καταρροής (συνάχι), διάρροιας, κόπωσης, αιμορροΐδων, μαστίτιδας, ελκών στα πόδια και ιδιαίτερα σε περιπτώσεις γαστρεντερικών ενοχλήσεων συνδυαζόμενες με νευρικότητα σε παιδιά . 

Η μονογραφία Ε της Γερμανικής Επιτροπής ενέκρινε τη χρησιμοποίηση του χαμομηλιού για τη θεραπεία διαφόρων νοσημάτων όπως, γαστρεντερικών σπασμών, φλεγμονωδών ασθενειών του γαστρεντερικού συστήματος, φλεγμονών του δέρματος (εξωτερική επιφάνεια) και των βλεννωδών μεμβρανών καθώς και για την θεραπεία δερματικών ασθενειών που έχουν προκληθεί από διάφορα βακτήρια, συμπεριλαμβανομένων και της στοματικής κοιλότητας.

Επίσης ενέκρινε τη χρησιμοποίηση του χαμομηλιού σε φλεγμονές και ερεθισμούς της αναπνευστικής οδού (με εισπνοή) και των γενετικών οργάνων (λουτρά και πλύσεις).

ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ

Έχει αντιβακτηριδιακές και αντιφλεγμονώδεις δράσεις και είναι το πιο χαλαρωτικό ρόφημα. Καταπολεμά τους κυρίως πολλούς ιούς και χρησιμοποιείται συνήθως κατά του έλκους του στομάχου. Έχει επίσης παρατηρηθεί ότι η συνεχής χρήση του μειώνει σημαντικά το ουρικό οξύ στο αίμα, γεγονός που πιθανόν να προσφέρει τις θεραπευτικές του ιδιότητες για ασθενείς πάσχοντες από ποδάγρα. Το ρόφημα του είναι καλό για το στομάχι, για τον βήχα, για τους πόνους της κοιλιάς και της εμμηνόρροιας (περιόδου) των γυναικών, για τον λαιμό και για την βραχνάδα.

Η πιο διαδεδομένη ιδιότητα του χαμομηλιού είναι η ικανότητα του να ηρεμεί τα νεύρα και να ανακουφίζει και ηρεμεί από τα έντονα προβλήματα που μας απασχολούν καθώς επίσης μας βοηθάει να αντιμετωπίζουμε φυσικά την αϋπνία. Η καταπραϋντική του δράση βοηθάει στην ανακούφιση των παιδιών από τους πόνους της οδοντοφυΐας.

Το τσάι από χαμομήλι έχει και αντιπηκτικές ιδιότητες. Μειώνει τη συγκόλληση των αιμοπεταλίων. Έχει συνεργιστική δράση με φάρμακα που χορηγούνται σε ασθενείς με καρδιοπάθεια ή κίνδυνο για εγκεφαλικά επεισόδια και προσφέρει επιπρόσθετη αντιπηκτική δράση.

Επίσης δρα σε συνέργια με ηρεμιστικά ή υπνωτικά φάρμακα. Για τους λόγους αυτούς οι γιατροί των ασθενών που παίρνουν αντιπηκτικά, υπνωτικά ή ηρεμιστικά φάρμακα πρέπει να γνωρίζουν εάν οι ασθενείς τους καταναλώνουν μεγάλες ποσότητες από χαμομήλι. Επίσης όταν τα νήπια είχαν  πόνους στην κοιλιά τους έδιναν χαμομήλι για να καταπραϋνει ο πόνος.

Η γνώμη μας είναι ότι υπάρχουν ακόμη πολλά που πρέπει να διαλευκανθούν σχετικά με τις κλινικές θεραπευτικές ιδιότητες του χαμομηλιού. Σίγουρα φαρμακολογικές έρευνες και εμπειρικά δεδομένα υποστηρίζουν την ύπαρξη ευεργετικών για την υγεία δράσεων του χαμομηλιού.

Όμως δεν υπάρχουν σήμερα ικανοποιητικός αριθμός θεραπευτικών δοκιμών που να τεκμηριώνουν τελεσίδικα τη θέση του χαμομηλιού στο θεραπευτικό οπλοστάσιο και για αυτό χρειάζεται επιφύλαξη και προσοχή. Πιστεύουμε ότι στο μέλλον θα προκύψουν ενδιαφέροντα δεδομένα για βότανα που μας δώρισε η φύση όπως το χαμομήλι.

ΕΞΩΤΕΡΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ

Το χαμομήλι είναι γνωστό για την καταπραϋντική του δράση σε ερεθισμένες επιδερμίδες ή σε σημεία με εκζέματα καθώς και για την ανακούφιση που προσφέρει όταν χρησιμοποιείται ως κομπρέσα.

Στο μπάνιο βάζουμε 300 γρ. χαμομήλι σε μία κατσαρόλα με καυτό νερό και το αφήνουμε για 15 λεπτά. Σουρώνουμε και ρίχνουμε το έγχυμα στο νερό του μπάνιου. Ξεκουράζει και ηρεμεί από το στρες.

Για φλεγμονές των οφθαλμών βρέχουμε βαμβάκι σε χλιαρό χαμομήλι και το τοποθετούμε για λίγη ώρα πάνω τους. Για τα μικρά παιδιά, κυρίως τα νήπια, όταν κρυώσουν  βάζουμε λίγο χαμομήλι σε ελαιόλαδο και αλείφουμε το σώμα τους πριν κοιμηθούν. Εξ’ ου και η λαϊκή ρήση:

Χαμομήλι και λαδάκι

να κοιμάται το παιδάκι.

Στο δέρμα χρησιμοποιείται για την αντιμετώπιση μολύνσεων και για τη φροντίδα ελκών. Επίσης βοηθά στη θεραπεία της μαστίτιδας. Επίσης χάρη στις καταπραϋντικές και βακτηριοκτόνους ιδιότητες του ανακουφίζει από το αντιαισθητικό «κριθαράκι» μετά από συνεχείς πλύσεις με αφέψημα χαμομηλιού. Όταν το αναμείξουμε με λάδι και ρίγανη, και το ζεστάνουμε στην φωτιά, κάνει για εντριβές, γιατί είναι πυρωτικό και ανακουφίζει τους πόνους.

Αν από την εποχή της εφηβείας σας ταλαιπωρείστε με την ακμή και τα σπυράκια, βράστε λίγο χαμομήλι, αφού καθαρίσετε καλά το πρόσωπό σας με νερό και σαπούνι, απλώνετε επάνω το χαμομήλι, χλιαρό. Αφήστε το για είκοσι λεπτά και μετά ξεπλύνετε καλά. Μπορείτε να το κάνετε κάθε δύο ημέρες, έως ότου δείτε αποτελέσματα.

ΠΡΟΦΥΛΑΞΕΙΣ

Ερευνητές από το Imperial College του Λονδίνου, απομόνωσαν από  ούρα εθελοντών που έπιναν χαμομήλι για αρκετές εβδομάδες, ουσίες που δείχνουν ότι το χαμομήλι είναι χρήσιμο κατά του κρυολογήματος και κατά των μυϊκών σπασμών, που είναι υπεύθυνοι για τις κράμπες και τους πόνους της περιόδου.

Η πρώτη ουσία είναι το ιππουρικό οξύ που έχει τεράστια αντιφλεγμονώδη δράση. Η δεύτερη είναι η γλυκίνη που μειώνει κατά πολύ τους μυϊκούς σπασμούς.

Σημαντικό στα ευρήματα τους, είναι το γεγονός ότι οι δύο ωφέλιμες ενεργές ουσίες παρέμειναν ψηλές στο αίμα ακόμη και δύο εβδομάδες μετά που σταμάτησαν να πίνουν χαμομήλι. Αυτό δείχνει ότι το χαμομήλι μπορεί να έχει παρατεταμένη μακροχρόνια χρήσιμη δράση.

Επισημαίνεται ότι άτομα που είναι αλλεργικά στα φυτά γένους αμβροσία και στο χρυσάνθεμο, μπορεί να είναι αλλεργικά και στο χαμομήλι και για το λόγο αυτό πρέπει να το αποφεύγουν. Έχουν περιγραφεί περιπτώσεις έντονων αλλεργικών αντιδράσεων σε άτομα που έπιναν τσάι από χαμομήλι.

Επίσης το χαμομήλι μπορεί να επηρεάσει την απορρόφηση σιδήρου από το έντερο. Έτσι ασθενείς που πάσχουν από έλλειψη σιδήρου ή που παίρνουν σίδηρο πρέπει να ξέρουν για τη σχέση χαμομηλιού και απορρόφησης σιδήρου.

Το χαμομήλι μπορεί να προκαλέσει δερματίτιδα εξ επαφής, ιδιαίτερα αν κάνετε ηλιοθεραπεία σε υγρά λιβάδια χαμομηλιού.

ΠΑΡΕΜΦΕΡΗ ΕΙΔΗ

Ποικιλίες του χαμομηλιού καλλιεργούνται, γιατί το αφέψημά τους έχει καταπραϋντικές και θεραπευτικές ιδιότητες, στις τοπικές φλογώσεις. Τ’ άνθη επίσης θεωρούνται αντιπυρετικά, ευκοίλια, χολαγωγά, σιελογόνα, εμμηναγωγά, σπασμολυτικά, αντιαλλεργικά, επουλωτικά, καταπραϋντικά των νεύρων, αεραγωγά, ανθελμινθικά και ορεκτικά.

Εκτός από το χαμομήλι υπάρχουν και δύο άλλα φυτά, που χαρακτηρίζονται ως αγριοχαμομήλι. Πρόκειται για την πουλκιαρία τη δυσεντερική και την ανθεμίδα την κοτούλα, και τα δύο της οικογένειας των Συνθέτων. Το πρώτο είναι πόα με βλαστό ύψους 0,20- 0,60 εκ., όρθιο και χνουδωτό και φύλλα χνουδωτά επίσης ωοειδή και κυματιστά. Ο καρπός του είναι αχαίνιο τριχωτό. Τα φύλλα είναι αρωματικά, ελαφρά χνουδωτά, πολύ σχισμένα, αλλά με τμήματα κοντά τα περιφερειακά άνθη των κεφαλιών είναι λευκά, ενώ του δίσκου είναι σωληνοειδή κίτρινα. Περιέχει τις ίδιες φαρμακευτικές ουσίες του κοινού χαμομηλιού αν και στην ανθεμίδα είναι πιο άφθονες ή πικρές.

Φυτρώνει σε έλη και υγρούς τόπους όλης της Ελλάδας. Το δεύτερο είναι πόα επίσης, με δυσάρεστο άρωμα. Έχει 0, 20- 0,50 εκ. ύψος, με διακλαδώσεις προς τα πάνω και καρπό αχαίνιο. Φυτρώνει σε χέρσα και καλλιεργούμενα χωράφια, σε όλη την Ελλάδα, Ευρώπη, Ασία, και Β. Αφρική.

Από τα κεφάλια και των δύο ειδών παρασκευάζουν αφεψήματα, ρευστά εκχυλίσματα, αποστάγματα όλα τα παρασκευάσματα έχουν κοινές ιδιότητες: καταπραϋντικές, αντισπαστικές και τονωτικές της πέψης, το απόσταγμα του έχει ιδιότητες θεραπευτικές επί των τοπικών φλογώσεων.

ΚΑΛΛΥΝΤΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ

Το χαμομήλι ενισχύει το χρώμα των φυσικών ξανθών μαλλιών τους χωρίς την χρήση βλαβερών χημικών συστατικών, άμα τα λούσουμε (ειδικά τους καλοκαιρινούς μήνες) με αφέψημα χαμομηλιού. Συνιστάται κυρίως για την ομορφιά του προσώπου, για τα μαλλιά, τα μάτια και γενικά για όλο το σώμα. Το γνήσιο έλαιο χαμομηλιού είναι πολύ ακριβό και έχει βαθύ μπλε χρώμα.

Μπορούμε επίσης να φτιάξουμε πολύ εύκολα και ντεμακιγιάζ χρησιμοποιώντας 2 κουταλιές γάλα και 2 κουταλιές από αφέψημα χαμομηλιού και λίγη λιωμένη χλωρή καρυδόφλουδα με λάδι. Χρησιμοποιείται κανονικά σα γαλάκτωμα καθαρισμού, απλώνοντας το κατευθείαν στο πρόσωπο ή βάζοντας το σε βαμβάκι. Για τα πρησμένα κόκκινα μάτια σας ή αν υποφέρουμε από μαύρους κύκλους βουτάμε βαμβάκι σε αφέψημα χαμομηλιού και το τοποθετούμε στα μάτια για τουλάχιστον 10 λεπτά.

ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΑ

Ο άνθρωπος χρησιμοποίησε ευρέως το χαμομήλι για τις θεραπευτικές και καλλυντικές ιδιότητές του και αρκετές φορές το συνέδεσε με τελετές, προλήψεις, τραγούδια, και με διάφορες ιστορίες αγάπης κ.λπ.

Λέγεται όταν κόψεις ένα λουλούδι από χαμομήλι και έχεις βάλει κάτι στο μυαλό σου, πρέπει να μετρήσεις τα πέταλά του, αν τα πέταλα είναι ζυγός αριθμός, αυτό που επιθυμείς θα επιτευχθεί, αν είναι μονός δεν θα έχεις την ανάλογη επιτυχία.

ΤΟ ΧΑΜΟΜΗΛΙ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ

…Άγιε μου Γιώργη άρχοντα, πιστέ μου καβαλάρη

κάνε πάλι τα θάμα σου και μένανε μια χάρη.

Το που γιορτάζει η χάρη σου στα τέλη του Απρίλη

οπ’ ανθίζουν ούλα τα κλαριά και το χαμομήλι…

Η χριστιανική παράδοση έχει αφιερώσει το χαμομήλι στον Άγιο Γεώργιο, προφανώς γιατί ανθίζει κοντά στην γιορτή του (23 Απριλίου). Λέγεται παλιά στόλιζαν την εικόνα του Αγίου Γεωργίου με λουλούδια από χαμομήλι, διότι το χαμομήλι είχε τα δυο χρώματα, το κίτρινο κεφάλι αντιπροσώπευε τις αρρώστιες και τα βάσανα και το λευκό πέταλο την ευτυχία. Μετά το πέρας της Θείας Λειτουργίας ή της περιφοράς της εικόνας οι προσκυνητές έπαιρναν τα λουλούδια του χαμομηλιού από την εικόνα και τα τοποθετούσαν στο εικόνισμα της οικίας των για να προφυλάσσονται από τις ασθένειες. Όταν κάποιος νοσούσε από την οικογένεια, έφτιαχναν ιατρικά παρασκευάσματα μέσα έριχναν και λίγο διαβασμένο χαμομήλι για να πιάσει όπως λέγανε το γιατρικό.

Διάφορα τραγούδια:

…Κι αν με μισείς βρε πεθερά,

θα βράσω χαμομήλι

να σε ποτίζω αφέντρα μου,

να σου γελούν τα χείλη…

Οι πόνοι της καρδούλας μου,

μου έχουν γίνει χίλιοι.

Γιατρός δεν τους εγιάτρεψε,

μ’ ούτε το χαμομήλι.

…Το χαμομήλι πάλι άνθισε και ο τόπος μοσχοβολάει

κι ο δόλιος Γιώργης μόνος του στα ξένα τριγυρνάει…

Απ’ όλα τα λελουδικά

μ’ αρέσει το χαμομήλι

γιατί το έχω γιατρικό,

το έχω και για κειμήλι.

Τα χαμομήλια γεράσανε,

σαν τα παπιά μαδιούνται

και τα γλυκά ματάκια μου,

για σένα δεν κοιμούνται.

Η παπαρούνα και το χαμομήλι.

Δεν θέλω πια παρά να ζω έτσι όπως ένα δέντρο,
οπού θροΐζει ανάλαφρα σε πρωινό του Απρίλη
μες σ’ ένα κάμπο ειρηνικό, γεμάτον φως γαλάζιο
και παπαρούνες κόκκινες και άσπρο χαμομήλι.
                                                  Κώστας Ουράνης (VITA NUOVA)

 Πηγή: www.antroni.gr