Το παρόν άρθρο δημοσιεύθηκε σε τρία μέρη στην εφημερίδα "Αυγή" του Πύργου στις 27/9/11, 4/10/11 και 11/10/11.
Η οικογένεια Αχόλου είναι παλιά οικογένεια του Πύργου Ηλείας, τα μέλη της οποίας διέπρεψαν στον στρατιωτικό και πολιτικό τομέα.
Η καταγωγή της είναι από το Σούλι[1] της Ηπείρου, τα μέλη της όμως αναγκάστηκαν να το εγκαταλείψουν λόγω διώξεων[2] του Αλή Πασά. Η ίδια πηγή αναφέρει ότι αρχικά εγκαταστάθηκαν στην Γαστούνη και εν συνεχεία στον Πύργο. Μαζί δε με τους Βιλαέτηδες αποτελούν τους πρώτους οικιστές του Πύργου. Όπως αναφέρει[3] ο Διονύσιος Κόκκινος “οι απόγονοι των δύο αυτών οικογενειών υπήρξαν πάντοτε πρόκριτοι”. Ο Τάκης Δόξας πιο λυρικά αναφέρει ότι οι Άχολοι κατέβηκαν με τα κοπάδια τους τα ζώα από την Ήπειρο και τα Μεσόγεια για χειμαδιά μα τους καλάρεσε ο τόπος κι έμειναν καλλιεργώντας χωράφια και αμπέλια που τους δόσαν αρκετό βιός.[4] Γίνεται αντιληπτό ότι δίνει μια τελείως διαφορετική περιγραφή ενώ αποσιωπεί τον λόγο της φυγής των. Αρχηγός της οικογένειας φέρεται να ήταν ο μυημένος στην Φιλική Εταιρεία,Δημήτριος Άχολος. Ο Δημήτριος πρίν από την επανάσταση είχε σταλεί στην Κωνσταντινούπολη ως αντιπρόσωπος της επαρχίας του στον Σουλτάνο, είχε δε τιμηθεί από αυτόν με έναν Ιραδέ (φιρμάνι), σύμφωνα με το οποίο το σπίτι του θεωρείτο άσυλο. Σύμφωνα με το δημοσίευμα[5] της εφημερίδας “Πατρίς” το συγκεκριμένο φιρμάνι ήταν επί μαρμαρίνου πλακός χαραγμένος, ευρίσκεται δε η πλαξ αυτή κατωθεν της Αγίας Τραπέζης του ιερού ναού Αγίου Διονυσίου (πρόκειται περί δωρεάς του Αλέκου Αχόλου). Επί τουρκοκρατίας οι Γεώργιος και Σπυρίδων Άχολος ήταν δημογέροντες[6] Πύργου. Η οικία τους κατά την προεπαναστατική περίοδο ήταν στη συνοικία του Αγίου Χαραλάμπου και ήταν μία από τις μεγαλύτερες.[7] Η οικία αυτή καταστράφηκε από τους Τούρκους του Λάλα. Ας δούμε τι αναφέρει[8] για το συγκεκριμένο περιστατικό ο Γεώργιος Χρυσανθακόπουλος: “η εκστρατεία εκείνη των Λαλαίων εστέρησε τους Αχολαίους της μεγάλης των περιουσίας, διότι και αι μεγάλαι συνεχόμεναι οικίαι των με όλα τα πολυτελή έπιπλα και πολύτιμα αντικείμενα επυρπολήθησαν ως και αι αποθήκαι των πλήρεις εμπορευμάτων και τροφίμων”. Στο "Χρονικό του Πύργου" (σελ.15) γίνεται αναφορά στον Δημήτριο Άχολο, ο οποίος το 1818 παρουσιάζεται ως υποκινητής εξέγερσης εναντίον των Τούρκων χωρίς απ'ότι φαίνεται επιτυχία.