Θα γιόρταζε σήμερα και ο Δήμος Κ. Μπαντούνας (του Καραλή)

Χρόνια πολλά στους : Δημήτριος, Δημήτρης, Δημητρός, Μίμης, Τζίμης, Μήτσος, Τζιμάκος, Μητσάκος, Μήτρος, Ντέμης, Ντίμης, Δήμητρα, Μιμή, Μιμίκα, Δημητρία, Ντίμι, Ντέμη, Δήμος, Γλύκων, Γλυκός, Λέπτινος, Λεπτίνα, Λούππος, Λούππης, Κυπαρισσία, Παρεσίνα, Παρεσσία, Παρέσια, Παρέσσα.

Θα γιόρταζε σήμερα και ο Δήμος Κ. Μπαντούνας (του Καραλή), ένας παλιόφιλος που μας έφυγε νωρίς, μια ιδιάιτερη προσωπικότητα του χωριούμας.

Αισθάνομαι ότι του χρωστάω ένα αφιέρωμα.

ΠΥΡΙΑ…!

 Συλλογή καταγραφή Ηλίας Τουτούνης

Ο άνθρωπος για ν’ αντιμετωπίσει διάφορες αρρώστιες, συν τον χρόνο εφεύρε διάφορα γιατροσόφια. Όταν κάποιος ασθενής είχε ξηρά πλευρίτιδα δηλαδή σφάχτη (πόνο) στη μέση ή στις πλάτες, για να τον απαλύνουν στο σημείο που πονούσε του έβαζαν ζεστό σταχτοπύρι.

Αυτό ήταν στάχτη βρασμένη ή καβουρντισμένη μέσα σε μια πάνινη σακούλα ή κάλτσα, με θερμοκρασία ίσια που να το δέχεται ο ασθενής ή και σακουλάκια με άμμο καβουρντισμένο (ψημένο). Το σταχτοπύρι το έβαζαν περισσότερο σε μικρά παιδιά και σε γέρους.

Άλλη μέθοδος ήτανε το πίτουρο. Ζεσταίνανε το πίτουρο σ’ ένα τηγάνι ή σε ταψί το βάζανε σε μια μάλλινη σακουλίτσα ή κάλτσα και το βάνανε στο μέρος που πονούσε ο άρρωστος.

ΤΟ ΝΥΧΤΕΡΙ…!

 Συλλογή – καταγραφή Ηλίας Τουτούνης

Τα παλιά τα χρόνια, κατά τους χειμερινούς μήνες, τότε που οι γυναίκες της υπαίθρου δεν είχαν εναλλακτικούς τρόπους διασκέδασης, και η νύχτα ήταν μεγάλη και έξω από τα σπίτια έκανε κρύο, είχαν συνδυάσει εργασία και διασκέδαση. Αυτός ο τρόπος εργασίας και διασκέδασης «να σκοτώσουνε την ώρα», όπως λέγανε ήταν το νυχτέρι. Οι άνδρες κυρίως από τον Νοέμβριο μήνα, που λόγω των βροχών λιγόστευαν οι εργασίες στην ύπαιθρο, κλείνονταν στα σπίτια ή στα καφενεία του χωριού. Εκεί εύρισκαν την παρέα τους κουβέντιαζαν, έπαιζαν χαρτιά, διασκέδαζαν, μιλούσαν για τις δουλειές τους, τα προβλήματά τους κ.ά.

Οι δε γυναίκες που παρέμεναν στο σπίτι να συγυρίσουν το σπίτι, να προσέχουν τα παιδιά, να τα ταγίσουν να τα κοιμίσουν, να έχουν φωτιά κ.λπ. κατά τις ατέλειωτες και παγωμένες χειμωνιάτικες νύχτες, ήσαν σχεδόν αποκλεισμένες από κάθε είδους διασκέδασης. Γι’ αυτό του λόγο, είχαν βρει την ιδανική λύση για εκείνες τις εποχές, να μαζεύονται στα σπίτια να κουβεντιάζουν, να διασκεδάζουν με τον τρόπο τους, και ταυτόχρονα να προσφέρουν ελαφρά χειρονακτική εργασία. Αυτή η σύναξη στα σπίτια κυρίως τις βραδινές ώρες ονομάζονταν νυχτέρι.

ΧΑΙΡΕΤΑ ΜΟΥ ΤΟΝ ΠΛΑΤΑΝΟ…!

 Καταγραφή Ηλίας Τουτούνης

Η παροιμιώδης φράση «Χαιρέτα μου τον πλάτανο!», που ανελλιπώς ακόμη και σήμερα ακούγεται, κατά την παράδοση, φαίνεται να την πρόφερε για πρώτη φορά ένας οδοιπόρος.

Παλιά που δεν υπήρχαν μηχανοκίνητα μέσα μεταφοράς και τα οδικά δίκτυα ήταν πρωτόγονα, η μετακίνηση γινόταν με τα πόδια και με τα υποζύγια (άλογα, μουλάρια, γαϊδούρια και βόδια).

Πολλοί άνθρωποι, που δεν διέθεταν ζώα για την μετακίνησή τους, τότε επιστράτευαν τα ποδάρια τους και πήγαιναν από κοντινές αποστάσεις μέχρι και εκατοντάδες χιλιόμετρα μακριά. Τελευταία για τους νέους που ίσως δεν γνωρίζουν, ένα παράδειγμα ήταν κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν μετά την υποταγή στις Γερμανικές Δυνάμεις κατοχής, οι στρατιώτες μας, από το Μέτωπο, γύρισαν στον τόπο τους με ποδαρόδρομο. Σκεφθείτε τώρα από την Μακεδονία κάποιος να φθάσει στην νότια Πελοπόννησο, πόσα χιλιόμετρα περπάτησε, μέσα σε κακουχίες κ.λπ.

Ο ΦΛΟΥΔΟΣ ή ΤΟ ΞΕΦΛΟΥΔΙΑΣΜΑ ΤΟΥ ΑΡΑΠΟΣΙΤΙΟΥ

 Συλλογή καταγραφή Ηλίας Τουτούνης

Παλαιότερα η καλλιέργεια του καλαμποκιού ήταν αναγκαία για τους κατοίκους της υπαίθρου και καλλιεργούταν σε γόνιμα και ποτιστικά χωράφια. Υπήρχαν όμως και περιπτώσεις όπου καλλιεργούσαν και ξερικά αραποσίτια.

Πριν μηχανοποιηθούν οι αγροτικές καλλιέργειες, η σπορά του αραποσιτιού άρχιζε πολύ πιο αργά από τις σημερινές ημερομηνίες περίπου στα τέλη του Μαΐου. Για να ετοιμάσουν το χωράφι για σπορά, όργωναν με το ζωήλάτο αλέτρι δυο φορές για να σπάσουν και να στρώσουν οι μάτσες (σβώλους) και να μαλακώσει το χώμα. Έπειτα το σβαρνίζανε με την ξυλόσβαρνα, για το ίσιωμα του χώματος, την διάσπαση μικρών ματσών και τέλος για την διατήρηση της υγρασίας. Έπειτα έπαιρναν τον σπόρο και τον φύτευαν σε αράδες. Συνήθως το δασοφύτευαν διότι αρκετά εξ αυτών δεν φύτρωναν και δεν τους βόλευε να έχει αριομάδες. Μετά από ένα μήνα από το φύτρωμά του καλαμποκιού, γινόταν ο σκάλος και η αραίωση εκεί που ήταν δασοφυτρωμένα για να μην είναι δασιά και να επιτρέψουν στα υπόλοιπα να έχουν την ιδανική ανάπτυξη του, ενώ αργότερα γινόταν το βοτάνισμα από τ’ αγριόχορτα. Οι εργάτες στον σκάλο έμπαιναν σε πλάγια σειρά και έβγαζε ο καθένας τον έργο ή όργο του, δηλαδή την έκταση που του αναλογούσε σύμφωνα με την σειρά και την λωρίδα του. Ο όρος όργος προσδιόριζε το πλάτος που ισούταν με μια οργιά. Στο ίδιο χωράφι ανάμεσα στις αραποσιτόκλαρες οι χωρικοί φύτευαν και μερικά φασόλια αναρριχώμενα. Και στις άκρες του χωραφιού φύτευαν κολοκυθιές και σπόρια από το φυτό σόργο, όπου από αυτό κατασκεύαζαν τις σκούπες (σαρώματα).

ΞΕΒΓΑΛΤΗΣ

 Καταγραφή Ηλίας Τουτούνης

Ένα άγνωστο επάγγελμα που χάθηκε!

Η ορολογία προέρχεται από την λέξη ξεβγάζω ή ξεβγάνω (ρήμα μετβ.) αόρ: (έ) ξέβγαλα και (έ) ξέβγαινα, μετχ. Παθ. Παρακ. ξεβγαλμένος= ξεπλένω με άφθονο νερό τα πλυμένα ενδύματα προς τελική απαλλαγή αυτών από το σαπούνι, ή προπέμπω κάποιον, εξαποστέλλω, αλλιώς παραβγάζω.

Επίσης σημαίνει απαλλάσσομαι από κάποιον, τον βγάζω από την μέση (Θέλω να ξεβγάλω αυτή την υποχρέωση, ν’ απαλλαγώ αυτής ανταποδίδοντας τα ίδια ή ίσα) και κατ’ επέκταση αφανίζω, θανατώνω «Θα με ξεβγάλεις με όσα μου κάνεις)», «Θα με πεθάνεις».

Ακόμα σημαίνει παραπλανώ, παρασύρω, οδηγώ, θανατώνω, παρασύρω μια γυναίκα στην διαφθορά, οδηγώ ή καταστρέφω κάποιον ηθικά «Τον έχει για ξέβγαλμα», «Τον ξέβγαλε». «Κάτσε να σε ξεβγάλω να μην σε φάνε τα σκυλιά».

ΞΥΛΟΠΗΚΤΟΣ ΤΟΙΧΟΣ – ΤΣΑΤΟΥΜΑΣ ή ΤΣΑΤΜΑΣ

 Λαογραφική συλλογή, επιμέλεια Ηλίας Τουτούνης

Τσατουμάς ή τσατμάς, λέγεται η τοιχοποιία (συνήθως εσωτερική) που αποτελείται κυρίως από ξύλινο σκελετό με κάθετα και οριζόντια ξύλινα στοιχεία (δοκάρια) στήριξης, σε συνάρτηση με μια ξυλότυπο κατασκευή με επίσχρισμα πηλού.

Η κατασκευή λειτουργούσε σαν εσωτερικό χώρισμα των οικιών συνήθως των φτωχότερων ανθρώπων και πολλές φορές για ελαφρύτερη κατασκευή. Αρχικά στηρίζεται και ταυτόχρονα αποτελείται από το οριζόντιο πάνω δοκάρι, σε πολλές περιπτώσεις αποτελεί το δοκάρι της στέγης, στο οποίο καρφώνονταν τα κατακόρυφα (όρθια) στοιχεία του σκελετού, τα οποία λέγονται ορθοστάτες.

Αριστερά και δεξιά αυτού του πλαισίου, συνήθως καρφώνονταν με καρφιά, η δένονταν με φυσικές ίνες καλάμια ή ξύλινες βέργες (λούρες στην τοπική μας διάλεκτο) ή και ξύλινοι πήχεις ισομεγέθεις και κυρίως ίδιου πάχους. Με αυτό καλυπτόταν ολόκληρη η κατασκευή από τον δάπεδο έως το ταβάνι, αριστερά και δεξιά του σκελετού. Η απόσταση μεταξύ τους δεν ξεπερνούσε τα δυο εκατοστά. Αυτή την κατασκευή στον τόπο μας πριν ακόμη επιχρισθεί με άργιλο (γλίνα) την ονόμαζαν καλαμωτή. Σημειωτέον ότι τα καλάμια και τα ξύλα έπρεπε να έχουν κοπεί με φεγγάρι και να είναι αποξηραμένα, επίσης έπρεπε να έχουν αφαιρεθεί και η φλούδα, για λόγους στερεότητας και μακροζωίας της κατασκευής.

ΦΟΝΟΣ ΕΝ ΗΛΕΙΑ ΤΟΥ ΔΙΑΣΗΜΟΥ ΖΩΟΚΛΕΠΤΟΥ ΙΠΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΓΙΑΡΜΕΝΑ

Παρά του εν εν Πύργω  ανταποκριτικού μας ελάβομεν το ακόλουθο τηλεγράφημα:

Τηλεγραφήματα προς τας ενταύθα αρχάς ανήγγειλον τον ακόλουθον δραματικόν φόνον αρχιζωοκλέπτου Δήμ Ίπη λαβόντα χώραν χθες έξωθι του χωρίου Ώλενα του ομώνυμου δήμου. Ο ζωοκλέπτης Ίπης ή μάστιγξ ολοκλήρων επαρχιών είχε κλέψει προ ημερών τους ίππους των χωρικών Γ. Αστερή και Αθ. Χρονόπουλου καταδιωχθείς δε υπό του αστυνόμου Πηνείων κ. Άνθ. Κάτρη δεν συνελήφθη καταφυγών μετά των κλαπέντων ζώων εις άγνωστον μέρος. 

Κωνσταντίνος Δ. Λαμπαδάς (Con Labathas) 1929-2022 Αυστραλία

Έφυγε από κοντά μας στις 20.09.2022 ο Κωνσταντίνος Λαμπαδάς του +Διονυσίου (Χαντρελή) και της +Γιαννούλας που γεννήθηκε πριν 93 χρόνια στο Αντρώνι.

Η νεκρώσιμη ακολουθία θα ψαλή σήμερα Παρασκευή 14.10.2022 και ώρα Αυστραλίας 11.00 στον Ναό του Αγίου Νικολάου στο Kingston Canberra, η δε σορός του θα ενταφιαστεί στο Κοιμητήριο του Mitsell (Plot 501).

Στα παιδιά του Άννα (Anna), Διονύση (Dennis Labathas) και σε όλους τους συγγενείς του εκφράζουμε τα συλλυπητήριά μας.

Ο Κώστας Λαμπαδάς είχε φύγει μικρός στην μακρινή Αυστραλία και γύρισε όσο ζούσε ο πατέρας του. Η αδελφή του η Γεωργία που ήταν παντρεμένη στο Κούμανι φρόντισε να τον προξενέψει με την κόρη του Λινάρδου. 

Εκείνο το διάστημα τον είχα δει στο σπίτι μας στο Αντρώνι καθ ότι έχουμε στενή συγγένεια με την μάνα του, την αείμνηστη Γιαννούλα.

Καλό του ταξίδι!

Τελευταία είχα κινήσει «γη και ουρανό» να τον βρω και σήμερα έμαθα τα θλιβερά μαντάτα από τον πατριώτη μας που ζει στην Αστράλια, Θανάση Μπαντούνα του Καραμάνη!

Πηγή: Εφημερίδα, "Ο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΚΗΡΥΚΑΣ" Σάββατο 8 Οκτωμβρίου 2022

Φωτο: Helen Divri

Καταγραφή επιμέλεια Ηλίας Τουτούνης Ραβδί, ή ράβδος (γένους θηλυκού) = μακρόστενο κυλινδρικό κομμάτι συμπαγούς και σχετικά άκαμπτου υλικού. Ραβδί λέγεται ο λεπτός κορμός περίπου στο πάχος της λαγούσας (μαγκούρας) από κάποιο ξυλώδες σκληρό φυτό. Αυτοί που ήθελαν να κατασκευάσουν ραβδιά, επέλεγαν ξύλα από διάφορα δένδρα και να προέρχονται κυρίως από λαίμαργα (κολομπούκια ή κωλοβούτια). Τα καλύτερα αυτών προέρχονταν από άγρια ελιά από πουρνάρι, σκίντο, σμέρτο, μελιό, αγκλαβουτσά, κρανιά, έλατο κ.ά. Τα πιο γερά ήσαν αυτά που είχαν εξογκώματα (ζιόγκους). Ραβδιά λέγανε τους διακονιαραίους, στο χωριό Ρεκούνι (σημ. Λευκοχώρι) Γορτυνίας. Κάποτε στο Ρεκούνι πήγε κάποιος φοροεισπράκτορας να εισπράξει βεβαιωμένους φόρους. Η απάντηση τους ήταν λακωνική: «-Να περάσεις όταν γυρίσουν τα ραβδιά». Εννοούσε όταν θα γύριζαν οι επαγγελματίες διακονιάρηδες με τα λεφτά για ν’ αποπληρώσουν. Ο δε φοροεισπράκτορας, νόμισε ότι του εννοούσαν ότι όταν τα ίσια ραβδιά γυρίσουν κουλούρα τότε θα πληρωθεί, δηλαδή ποτέ! Το επάγγελμα του διακονιάρη στο Ρεκούνι, μεταδιδόταν από πατέρα σε παιδί και σε εγγονό και ούτω καθεξής. Όσα πιο πολλά ραβδιά υπήρχαν στην οικογένεια, τόσο πιο ισχυρή γινόταν. Ενοικιάζανε από φτωχούς γονείς παιδιά ανάπηρα όπως κουτσά, στραβά, κουλά, μουγκά, καμένα στο πρόσωπο ή στο σώμα τα μυούσαν και τα γύμναζαν κάμποσο καιρό στα μυστήρια της και τα τερτίπια της διακονιάς και έπειτα τα ξαμολούσαν σε στέκια, σε πανηγύρια, σε εκκλησίες κ.ά. και έκαναν χρυσές δουλειές, κάτι το ανάλογο που γίνεται και σήμερα. Επίσης παλιά όποιος είχε όλο αγόρια, λόγω του ότι ήσαν αρσενικά, με περίσσια κομποφανία έλεγε έχω τόσα ραβδιά στο σπίτι μου! Ραβδί στην γκλίτσα Το ραβδί ήταν προέκταση διαφόρων εργαλείων όπως της γκλίτσας, της σκούπας, γράβαλων, αραχνιέρας, φουρνόπανου, κ.λπ. Μακρυράβδια ή τέμπλες ή και ραβδιστήρια λέγονται τα μεγάλα ραβδιά που τα χρησιμοποιούσαν για το ράβδισμα (κτύπημα στα κλαδιά των δένδρων για να πέσουν οι καρποί ή τα φύλλα κάτω στο έδαφος) της ελιάς, καρυδιάς, αμυγδαλιάς, φουντουκιάς, βελανιδιάς, καστανιάς, κ.λπ. επίσης με ραβδιά κατασκεύαζαν το ζεμπίλι ή ζιμπίλι, για την μεταφορά χόρτων, σανού και άχερων. Επίσης με ραβδιά κατασκεύαζαν φράχτες καλύβες κ.λπ. Το ραβδί ως όπλο και ως υποβοηθητικό εργαλείο: Το ραβδί ήταν ένα όπλο αντίστασης και επίθεσης στα χέρια όσων το κρατούσαν και ουδείς νόμος το απαγόρευε. Στην περιοχή μας κοντά στην Αμαλιάδα, παλιά ήτα ένας, ας πούμε νταής, που παραφυλούσε κυρίως σε περάσματα τα βράδια και με το ραβδί του κοπανούσε τους εχθρούς του. Κάποιος έλεγε ότι: «Δεν φοβάμαι τον τάδε… φοβάμαι το ραβδί του!» Στην βόλτα (περπάτημα) σε ανώμαλους δρόμους οι περπατητές πάνα χρησιμοποιούν το ραβδί για να τους υποβοηθά και για αμυντικό μέσο από επίθεση σκυλιών, φιδιών κ.λπ. Γενικά το ραβδί χρησιμοποιήθηκε ως υπομόχλιο μεταφοράς, για βοήθεια στο περπάτημα στην ανάβαση και κατάβαση πλαγιών, ως μέσον επίθεσης και άμυνας, ως όπλο κατά επιθετικών ζώων και ερπετών, ως όπλο κυνηγίου, ως μέτρο, ως εργαλείο ανίχνευσης, βάθους νερών πυκνόφυλλων θάμνων, βάλτων, ελών, περασμάτων, και τέλος ως ξεκούρασης των χεριών. Τα ραβδιά τα κατασκεύαζαν σε μήκος ενός μέτρου και είκοσι εκατοστών. Έτσι το είχαν και σαν μέτρο μήκους, λέγοντας αυτό έχει π.χ. δέκα ραβδιά…! Οι τσοπάνηδες το ραβδί το έπλεκαν στον ώμο τους και επάνω περνούσαν τα χέρια τους για να ξεκουράζονται. Επίσης το έβαζαν οριζόντια στην μέση τους και περνούσαν από επάνω τα χέρια και αγκιστρώνονταν στον κόμπο για να ξεκουράζονται όταν περπατούσαν αργά βοσκώντας το κοπάδι τους. Στον στρατό στις Ειδικές Δυνάμεις είχα μάθει πως μ’ ένα ραβδί και μόνον και χωρίς κανένα σχοινί, μπορούσα να δένω και να κρατώ μ’ ασφάλεια αιχμαλώτους. Με ραβδιά κατασκεύαζαν κλωβούς για μικρά ζώα και οικόσιτα πτηνά, στύλωναν μικρά δενδράκια, ντομάτες, αμπελοειδή, άνθη κ.λπ. Το ραβδί στην ύφανση: Για να υφάνουν στους αργαλειούς, το μάκρος του στημονιού και του πανιού που ύφαιναν το μετρούσανε με το ραβδί. Το ένα ραβδί ήτανε πεντέμισι (5,5) μέτρα. Το κάθε ραβδί είχε 12 χεροπήχια. Το ένα χεροπήχι είχε μάκρος από τον αγκώνα μέχρι τον δείκτη του χεριού, δηλαδή 48 πόντους.. το ένα χεροπήχι είχε 6 ρούπια, το κάθε ρούπι είχε 8 πόντους. Δημοτικό τραγούδι που αναφέρεται στο ραβδί: Πήρα το ραβδάκι μου, και το παλιοσακάκι μου να σκαλώσω στο βουνό, σήμερα απ’ το πουρνό. Στο σκαλί σα σκάλωνα με τα ζουδάκια μάλωνα με τα ζούδια με τα φίδια κι μ’ ένα κοπάδι γίδια. Ας είναι καλά το ραβδάκι μου, το παλικαράκι μου δεν το φοβίζουνε τα φίδια, τα ζούδια και τα γίδια. Καταγραφή Ηλίας Τουτούνης Παροιμίες και παροιμιώδεις εκφράσεις που αναφέρονται στο ραβδί: Την στύση του πέους την λέγανε ραβδί: «Είναι η πούτσα του ραβδί!» -Ααά…ρε ραβδί που σου χρειάζεται…! -Αν δεν έχεις ραβδί, μην ανεβαίνεις στο βουνί! -Έγινε ραβδί από την πείνα. -Είδε και η νύφη την ψωλή και την πέρασε για ραβδί. -Είστε πολλοί; -Εγώ και το ραβδί μου! -Εκατό ραβδιές σε ξένο κώλο δεν σε πονάνε. -Εσύ το μαχαίρι σου κι εγώ τα ραβδί μου. -Η πουτάνα όπου κι δει ραβδί το συλλογιέται για ψωλή! -Η προβατίνα που θέλει να ξυστεί πάει στου τσοπάνη το ραβδί -Η πρώτη γυναίκα σκλάβα η δεύτερη κυρά μου και η παραδευτερώτερη ραβδί του κεφαλιού μου. -Η ράβδα με τα ζώγκια, μου ’σπασε τα δόντια. -Θα πέσει η Αγία Ράβδος. -Κάλιο ραβδιά, παρά μαχαιριά! -Καλόπιανε τον σκύλο αλλά βάστα και το ραβδί σου. -Καλού κακού, κράτα κι ένα ραβδί! -Κάποιος δεν είχε ποιον να ρωτήσει και ρώταγε το ραβδί του! -Κι αν είναι η τσέπη μου αδειανή, έχω την πούτσα μου ραβδί! -Κοιλιά αδειανή πούτσα ραβδί, κοιλιά γιομάτη πούτσα αντεράτη! -Κοντός άνθρωπος, τρανό ραβδί κρατάει! -Μαύρο μουνί που σ’ έβγανε και κόκκινη ραβδούσα (ματσούκα). -Να σε φυλάει ο Θεός από πουτάνας βρακί και από βλάχου ραβδί. -Όποιος βρίσκει χωριό χωρίς σκυλιά περιπατεί δίχως ραβδί. -Όποιος γέρος δεν κρατεί θέλει μια με το ραβδί. -Όποιος θέλει δυο ραβδιά, σε βουνό μην ανεβαίνει! -Όποιος φοβάται, πάντα ραβδί κρατάει! -Όπου δεν πίπτει λόγος πίπτει ράβδος. Λέγεται για κάποιον που δε συνετίζεται με τα λόγια και απαιτούνται δραστικότερα μέτρα συνέτισης (ξυλοδαρμός). Πρόκειται για νεότερη λόγια παραφθορά της φράσης "ὃν οὐ τύπτει λόγος οὐδὲ ῥάβδος" (σε όποιον δεν πιάνει ο λόγος δεν πιάνει ούτε το ξύλο), που αναφέρεται σε παροιμία της βυζαντινής (ή παλαιότερης) εποχής: Ὃν οὐ τύπτει λόγος οὐδὲ ῥάβδος: ἐπὶ τῶν μὴ πειθομένων τοῖς εἰσηγουμένοις τὰ βέλτιστα. (Μηχαήλου Ἀποστόλου τοῦ βυζαντίου, Συναγωγὴ παροιμιῶν, 12, 77, 1). -Όπου δεν φθάνει η χέρα μου, φθάνει η ράβδα μου! -Όσο κοντό είναι το ραβδί, τόσο δυνατές ξυλιές ρίχνει! -Πούλα και τα παπούτσια σου, μα κράτα το ραβδί σου! -Ραβδί που λυγίζει, πούτσα λογιάζεται. -Ραβδίζει αγέρα και καταβρέχει το ποτάμι…! (Άσκοπες κινήσεις) -Σαράντα ραβδιές σε ξένο κώλο δεν με πονάνε! -Τα κοντά ραβδιά τσακίζουνε πλευρά. -Το κακό σκυλί, η πουτάνα και ο κλέφτης θέλουνε ραβδί! -Το ραβδί έχει δυο άκρες, η μια για εκείνον που το έχει και την άλλη για τον εχθρό του. -Το ραβδί έχει δύο άκρες, μια για τον νοικοκύρη και μια για τον μουσαφίρη! -Του γέρου η ψωλή, σάπιο ραβδί. -Του παλικαριού η ραβδιά είναι γλύκα και χαρά και του γέρου τα κανάκια είναι πίκρες και φαρμάκια. -Φυλάξου από στραβό ραβδί. -Ψωλή μου, ραβδί μου…! Λεξιλόγιο: -Η ράβδος του Μωυσή αναφέρεται στη ράβδο (υποτίθεται ένα είδος ξύλινου ραβδιού), που έφερε ο Μωυσής στην Παλαιά Διαθήκη. Για να αποδείξει την αποστολή του, ο Θεός γνωστοποίησε στον Μωυσή τη δύναμη να κάνει θαύματα μέσω μιας ράβδου που είχε στο χέρι του. -Η ποιμαντορική ράβδος ή Αγία Ράβδος ή πατερίτσα είναι εξάρτημα - σύμβολο της αρχιεροσύνης στην Ορθόδοξη Εκκλησία (του επισκόπου, του Μητροπολίτου, του βοηθού επισκόπου, του Αρχιεπισκόπου και του Πατριάρχου), όπως και στην Καθολική, Αγγλικανική, και Ανατολική Εκκλησία. Στην κορυφή της έχει έναν σταυρό ανάμεσα από δύο φίδια. -Ραβδιές επεισόδιο: Κάποιον το συνέλαβαν να έχει κλέψει μια κότα και ο αγάς τον δίκασε να τον ραβδίσουν, τόσες ραβδιές, όσα πούπουλα είχε η κότα! -Κοντόραβδο, έλεγαν το μικρό ραβδάκι. -Μαγική ράβδος, της Κίρκης, του Άδη, το κηρύκειο του Ερμή. -Ο “λόγος και η ράβδος” =Εφημερίδα των Συντακτών. -Παρά μία τεσσαράκοντα: Από την ιουδαϊκή παράδοση που δεν έπρεπε τα κτυπήματα με το μαστίγιο να υπερβαίνουν τα 40. Επειδή στις τιμωρίες χρησιμοποιείτο συνήθως το φραγγέλιο με 3 απολήξεις, δίνονταν 13 μαστιγώσεις στους τιμωρούμενος με αυτό, οπότε συνολικά 13 × 3 = 39 χτυπήματα – πληγές στην πλάτη, δηλαδή σαράντα ραβδιές πλην μίας, ώστε να μην γίνει υπέρβαση του επιτρεπόμενου ορίου. -Παραμίνα, (paramína). μακρύ, στρογγυλό, χαλύβδινο ραβδί με το οποίο άνοιγαν τρύπες για το φουρνέλο, επίσης το ραβδί που χρησιμοποιούν οι ραβδοσκόποι. -Πέφτει ραβδί, - πέφτει ξύλο (τιμωρία), (μτφ.) γίνεται επίπληξη, μπαίνει τιμωρία. -Ραβδί λέμε και τον πολύ αδύνατο άνθρωπο. «Αυτός είναι σαν το ραβδί!» -Ραβδιάρης, λεγόταν αυτός που κατασκεύαζε ραβδιά. -Ραβδιστής, αυτός που επαγγέλονταν να ραβδίζει τα δένδρα να πέσουν κάτω οι καρποί και να συλλεχθούν. -Ραβδοσκόπος, λέγεται αυτός που προσπαθεί να εντοπίσει υπόγεια ύδατα ή μεταλλεύματα από την κίνηση της παραμίνας, μιας ράβδου που κρατά στο χέρι. -Ραβδοψώλης, ο = ο έχων μεγάλο πέος. -Ραβδώσεις, οι χρωματιστές κηλίδες στο δέρμα ενός ζώου.

 Καταγραφή επιμέλεια Ηλίας Τουτούνης

Ραβδί, ή ράβδος (γένους θηλυκού) = μακρόστενο κυλινδρικό κομμάτι συμπαγούς και σχετικά άκαμπτου υλικού.

Ραβδί λέγεται ο λεπτός κορμός περίπου στο πάχος της λαγούσας (μαγκούρας) από κάποιο ξυλώδες σκληρό φυτό. Αυτοί που ήθελαν να κατασκευάσουν ραβδιά, επέλεγαν ξύλα από διάφορα δένδρα και να προέρχονται κυρίως από λαίμαργα (κολομπούκια ή κωλοβούτια). Τα καλύτερα αυτών προέρχονταν από άγρια ελιά από πουρνάρι, σκίντο, σμέρτο, μελιό, αγκλαβουτσά, κρανιά, έλατο κ.ά. Τα πιο γερά ήσαν αυτά που είχαν εξογκώματα (ζιόγκους).

Ραβδιά λέγανε τους διακονιαραίους, στο χωριό Ρεκούνι (σημ. Λευκοχώρι) Γορτυνίας. Κάποτε στο Ρεκούνι πήγε κάποιος φοροεισπράκτορας να εισπράξει βεβαιωμένους φόρους. Η απάντηση τους ήταν λακωνική:

ΜΙΑ ΦΕΤΑ ΨΩΜΙ… ΤΟ ΚΟΛΑΤΣΙΟ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ…!

 Καταγραφή Ηλίας Τουτούνης

Μια φέτα ψωμί ήταν το πρόχειρο φαγητό που μαζί με διάφορα φαγώσιμα είδη, έσβηνε την πείνα κυρίως των παιδιών κατά το διάλλειμα του σχολείου, το απόγευμα και οποιεσδήποτε ώρες πεινούσαν πριν να γίνει το φαγητό. Στο διάλλειμα του σχολείου ξαπολιόμαστε στα σπίτια μας και επιστρέφαμε με τις φέτες του ψωμιού στα χέρια επαλειμμένες με ότι είχε η κάθε οικογένεια στην φτώχεια της. Θυμάμαι στο χωριό μου, όταν ήμουν μαθητής, ένα λιάρο σκυλί ο Μπελώνης του Γκαραβελάκου, που βούτηξε την φέτα με το λίπος από τα χέρια μαθητή και αυτός έβαλε τα κλάματα για το ψωμί που έχασε. Ακόμη έχω την εικόνα που κάποιο παιδί που σίγουρα πεινούσε, άρπαξε την φέτα από κάποιο άλλο μικρότερο και έφυγε τρέχοντας.

Επίσης πάλι θυμάμαι όταν παιδιά πηγαίναμε σε κάποιο σπίτι μας φίλευαν μια φέτα ψωμί σκέτη ή και με κάποιο συνοδευτικό.

ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΟΣΜΟΠΟΥΛΟΣ ΤΟΥ ΣΩΚΡΑΤΟΥΣ, (ΕΝΔΥΜΙΩΝ) Ο ΟΛΥΜΠΙΟΣ ΕΛΛΗΝΑΣ

Ανεπάντεχο το θλιβερό νέο του θανάτου του φίλου και συνδημότη Γιώργου Κοσμόπουλου από τα Ολύμπια. Ξεκίνησε την ζωή του με μια φωτογραφική μηχανή στο χέρι, να εργάζεται ως φωτορεπόρτερ σε μεγάλα πρακτορεία και εφημερίδες και αυτή του την αγάπη την κράτησε ως το τέλος. Όλα άλλαξαν τεχνολογικά στην φωτογραφία αλλά ο Γιώργος εκεί, εξακολουθούσε να «παίζει» και να δημιουργεί με το παραδοσιακό φιλμ στο σκοτεινό θάλαμο με τα χημικά. Δεν θα ξεχάσω τις εξαίσιες φωτογραφίες με θέμα την νεροτριβή της Ορεινής (Μοστενίτσας) που προορίζονταν για το περιοδικό «Δίβρη» αλλά και του Σκυλοκέφαλου και Κυνοβιάρχη από το εκκλησάκι των Αγίων Αναργύρων στο Αντρώνι όπου από εκεί άρχισε και η γνωριμία μας. 

Τον συναντούσα όμως και σε εκδηλώσεις της Ηλείας και τα καλοκαίρια στο κέντρο στα Ολυμπία, απέναντι από τον πλάτανο, στο εστιατόριό του με το όνομα «Σώκρατες».  

Μού έλεγε χαριτολογώντας: «Εγώ με την φωτογραφική και εσύ με την κάμερα θα πάρουμε την Πόλη...». 

Περισσότερο όμως μας ένωσε η κοινή μας αγάπη για τον Αρχαίο Ελληνικό Πολιτισμό. 

Στις συζητήσεις μας ήταν «ποταμός» γνώσεων και η κουβέντα περιστρέφονταν κυρίως στην ιστορία, την λαογραφία αλλά και γενικότερα στα της Ηλείας. Ατέλειωτες όμως ήταν τους χειμώνες και οι τηλεφωνικές συνομιλίες μας.

ΠΑΡΑ ΤΟ "ΜΠΟΪ ΤΟΥ", ΑΝΤΙΔΗΜΑΡΧΟΣ ΣΤΑ ΟΛΥΜΠΙΑ

Να τον χαίρεστε κύριε δήμαρχε και σε ανώτερα αλλά μαζί θα τα πούμε δια ζώσης στα χωριά μας τις ημέρες των εκλογών.

Κανονικά εγώ θα έπρεπε να χαρώ χαρά μεγάλη για την προαγωγή αλλά τα γεγονότα με ξεπερνούν.

Μας πρόκανε τα "ευχάριστα" μαντάτα ένας φίλος, μας έστειλε το μήνυμα του νέου αντιδημάρχου:

Lysandros Panagopoylos 

Αποτελεί τιμή η ανάληψη καθηκόντων Αντιδημάρχου στο Δήμο Αρχαίας Ολυμπίας. Αποτελεί τιμή και παράλληλα αίσθημα βαριάς ευθύνης, η αρμοδιότητα του ευαίσθητου τομέα της καθαριότητας και της ανακύκλωσης. Ένα από τα γνωρίσματα του σύγχρονου πολιτισμού και της κουλτούρας μας είναι και η διαχείριση των απορριμμάτων μας. 

Δεν μιλάνε "για σχοινί στο σπίτι του κρεμασμένου". Που την βρήκε την κουλτούρα; στα λύματα που έστελνε στο Φαράγγι ή στους κάδους που έχουν δίωξει από το χωριό; Που ήταν η κουλτούρα όταν "μάσαγαν" τα τρόφιμα των άπορων (ΚΕΑ) συγχωριανών από την διανομή ΤΕΒΑ, σύμφωνα με καταγγελία, Αριθ. Πρωτ. 1504 /16.12.2021 αλλά και μαρτυρίες των δικαιούχων.

Τα σκουπίδια είναι χρυσός κυρ δήμαρχε και εκεί θα υπάρξουν και κονόμες αλλά εδώ θα είμαστε...!

Διαβάστε παρακάτω τι δήλωνε ο νεοδιοριστής αντιδήμαρχος όταν ο Σύλλογος "Ωλονός" κατείγγειλε τον πατέρα του που παρανομούσε στο Αντρώνι  (έφτιαχνε τον βόθρο του σε δασικό χώρο). Ήλθε η καταγγελία στον σύλλογο η οποία  προοθήθηκε αμέσως στις αρχές και προς τιμήν τους, αντέδρασαν άμεσα και συνέλαβαν τον παραβάτη πατέρα του αλλά τι περιμάνατε να μας πεί ο αντιδήμαρχος;  "Το μήλο κάτω από την μηλιά θα πέσει" όπως λέει και ο θυμόσοφος λαός μας. 

Δείτε τι γράφει για τον σύλλογο "Ωλονό και τους ανρώπους του ¨που έχουν βάλει το κεφάλι τους "στον τορβά":

Νικόλαος Μπακάλης (Λοχίας) 1926-2022

 

Έφυγε σήμερα Πέμπτη 6.10.2022 ο Νικόλαος Μπακάλης (Τσελτής) που γεννήθηκε πριν 96 χρόνια στο Αντρώνι.

Η κηδεία του θα γίνει αύριο Παρασκευή στις 12.00 στη γενέτειρά του.

Στα παιδιά του Χριστίνα, Χρύσανθο και σε όλους τους συγγενείς του εκφράζουμε τα συλλυπητήριά μας.

Ο μπάρμπα Νίκος, ο Λοχίας όπως τον έλεγαν, ήταν ένας ήσυχος και χαμηλών τόνων άνθρωπος.

 Από μικρός στα βάσανα όταν έφηβος ακόμη τον στρατολόγησαν οι αντάρτικες δυνάμεις του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδος (ΔΣΕ) μαζί με αρκετά άλλα παιδιά από το χωριό. 

Στην συνέχεια φυλακίστηκε από τον Ελληνικό Στρατό (την Δεξιά).

ΜΠΟΤΣΑ, ΤΣΟΥΚΑΛΙ…!

 Γράφει: ο Κώστας Παπαντωνόπουλος

Το τσουκάλι ήτανε ένα χαλκωματένιο αγγείο με χέρι που έμοιαζε με κανάτα. Το τσουκάλι το βάζανε συνήθως κοντά στην φωτιά ή στο σταχτοφούρνι για να έχει πάντοτε χλιαρό νερό, για κάθε ανάγκη της νοικοκυράς. 

Τα τσουκάλια τα χρειάζονταν να μετράνε τον μούστο, το κρασί, το λάδι, το ξύδι, το γάλα κ.ά. 

Σαν αγγείο μέτρησης το λέγανε μπότσα. Μετράγανε τα κρασιά και λέγανε: «Αυτός έκανε τόσες μπότσες κρασί, ή και τόσες μπότσες λάδι».

Η μπότσα ήταν μονάδα μέτρησης υγρών πριν από την οκά (1,28 κιλά) και χωρούσε δυόμιση οκάδες κρασί, υπήρχαν και άλλες που χώραγαν ένα καρτσούτσο και τις έλεγαν καρτσουτσάρικες.

Οι μπακάληδες με τις εμποροχωριάτικες κουτοπονηριές τους παράγγελναν στους τσουκαλάδες τρεις μπότσες, την «Αγόρω» που χωρούσε δυόμιση και ένα τέταρτο οκάδες και με αυτήν αγόραζαν, την «Πούλω» που χωρούσε δύο και ένα τέταρτο της οκάς κρασί και με αυτήν πωλούσαν και την «Νόμω» που χωρούσε ακριβώς δυόμιση οκάδες, αυτήν την χρησιμοποιούσαν για τον νόμο και τους ελέγχους της εξουσίας.

Αυτό γινόταν με κάθε εργαλείο βάρους και όγκου, όπως με καντάρια, παλάντζες κάρτα, βαρέλες, κουβέλια, γαλοβάρελα κ.λπ.

Να αναστενάξω μάνα μ’ δεν μ’ ακούς, Αναγνόπουλος Κώστας

ΓΥΡΩ ΑΠΟ ΤΟ ΓΑΛΑ…!

Γράφει: ο Κώστας Παπαντωνόπουλος

Γάλα είναι το άσπρο ή ελαφρά κίτρινο το παχύρρευστο υγρό, που εκκρίνεται από τους μαστούς της γυναίκας και γενικά των θηλαστικών μετά τον τοκετό. Είναι θρεπτικό και αναντικατάστατο και προορίζεται για τη διατροφή των νεογνών τους. Η δια του θηλασμού απ’ ευθείας μεταφορά του γάλακτος από τους μαστούς στο πεπτικό σύστημα των νεογνών αποτελεί το μικρότερο κύκλωμα παραγωγής - κατανάλωσης που σημειώνεται στην φύση. Αποτελείται από νερό, λίπος, υδατάνθρακες, ένζυμα, βιταμίνες, άλατα κ.ά. συστατικά.

Λεξιλόγιο:

Ανάρμεγο, αυτό το ζώο που ενώ έπρεπε να έχει αρμεχτεί έχει παραμείνει με το γάλα του, περισσότερο από τον χρόνο αναμονής αρμέγματος.