Φράγμα του Πηνειού Ποταμού Ηλείας

  

Κατά το έτος 1957 συστήθηκε στην πόλη της Αμαλιάδας κάποιος σύλλογος με την επωνυμία «Φράγμα του Πηνειού Ποταμού Ηλείας». Η διοίκηση του συλλόγου κατανόησε το πρόβλημα της άρδευσης του Ηλειακού κάμπου και επινόησε την κατασκευή ενός φράγματος στον ποταμό Πηνειό. Ο  σύλλογος μετά από διάφορες συσκέψεις, κινήθηκε δυναμικά στην περιφέρεια για να προκαλέσει το ενδιαφέρον της πολιτείας. Το εν λόγω τόλμημα επεφύλασσε πολλές απογοητεύσεις στην ηγεσία του συλλόγου και απ’ αυτούς τους συνεργάτες τους και πολύ περισσότερο από τον δύσπιστο κόσμο, που διέκρινε πως ήταν ακατόρθωτο να γίνει κάποιο φράγμα.

Επικεφαλής του συλλόγου είχε τεθεί ένας ονειροπόλος άνθρωπος του λαού, χωρίς σπουδές και γνώσεις, ο Χαράλαμπος Μπιμπίκος. Αυτός κατάγονταν από το Δρακοβούνι (Γόλγοβα) Γορτυνίας και είχε εγκατασταθεί στην Αμαλιάδα όπου διατηρούσε παντοπωλείο.

Τις ενέργειές του κατεύθυνε προς την Κυβέρνηση ο σύλλογος, ενισχυμένος με πενταμελείς επιτροπές από κάθε κοινότητα και εννεαμελείς από τις πόλεις Αμαλιάδα, Γαστούνη, Ανδραβίδα, Λεχαινά και Βαρθολομιό. Ένας επαρχιακός σύλλογος βέβαια δεν ήταν δυνατόν να αναλάβει ένα τεράστιο έργο της δημιουργίας λίμνης μέσα σε φράγμα σ’ ορισμένη θέση του κάμπου και να χρηματοδοτήσει την εκτέλεσή του. Εν τούτοις ήταν δυνατόν και σ’ αυτό ανταποκρίθηκε στο να ερεθίζει τον δημόσιο μηχανισμό, ν’ αναλάβει την μελέτη του έργου από ειδικούς και μετά την μελέτη να ετοιμάσει προϋπολογισμό και να προγραμματίσει την εκτέλεση του έργου.

Η προμελέτη του έργου αναλήφθηκε και πραγματοποιήθηκε από την Αμερικανική Τεχνική Εταιρεία Krappen Tippet Abbet. Σ’ αυτή στηρίχθηκαν οι οριστικές μελέτες της Κοινοπραξίας τεσσάρων Εταιρειών:

1. WESTERN CONSTRUCTIVE CORPORATION.

2. Ε.Δ.Ο.Κ. Α.Ε. -  Ε.Τ.Ε.Ρ. Α.Ε.

3. ΔΟΜΙΚΗ Α.Ε.

4. ΟΔΩΝ ΚΑΙ ΟΔΟΣΤΡΩΜΑΤΩΝ Α.Ε.

       Τις υδραυλικές μελέτες η κοινοπραξία ανέθεσε στον Καθηγητή Press του Βερολίνου, τις δε μελέτες διατομής και ευσταθείας του φράγματος ανατέθηκαν στον Καθηγητή Preth του Ντάρμσταν. Η Ελληνική κυβέρνηση μετά από διεθνή διαγωνισμό επέλεξε ως τεχνικό σύμβουλο του Υπουργείου Δημοσίων Έργων την εταιρεία Electro Watt για τον έλεγχο του συνόλου των μελετών του φράγματος και την επίβλεψη της εκτελέσεως του έργου. Οι εργασίες άρχισαν τον Σεπτέμβριο του 1961 και περατώθηκαν το 1968.

Εμβαδόν λεκάνης: 723.000 τετραγωνικά μέτρα.

Ωφέλιμη χωρητικότητα: 366.000.000 κυβικά μέτρα νερού.

Μέγιστο ύψος: 50 μέτρα με πλάτος στέψεως 10 μέτρα.

Χωρητικότητα: Η επιφάνεια της Λίμνης ανέρχεται σε 22.000 τετραγωνικά μέτρα και περιέχει 420.000.000 κυβικά μέτρα νερό, αλλά στο ύψος 50 μετρ. έχει χωρητικότητα 355.000.000 κυβικά μέτρα.

Κατανάλωση: 220.000.000 κυβικά μέτρα νερού και 135.000.000 κυβικά μέτρα παραμένουν στην λίμνη. Κατά τους θερινούς μήνες η στάθμη κατέρχεται στα 10- 13 μέτρα.

       Το φράγμα κατασκευάσθηκε σε απόσταση είκοσι χιλιομέτρων σε ευθεία γραμμή από τις εκβολές του Πηνειού στο Ιόνιο πέλαγος. Το φράγμα επί το πλείστον εδράζεται σε αμμοχάλικο (κροκάλα), αλλά υπάρχει και ένα διάφραγμα οπλισμένο από σκυρόδερμα (μπετόν) τοποθετημένο 85 μέτρα ανάντη (προς τα άνω) προς τον άξονα του φράγματος, ώστε να παρεμποδίζονται σημαντικές διηθήσεις δια της θεμελιώσεώς του.

       Την κεφαλή αυτού του διαφράγματος με τον κεντρικό πυρήνα, τα συνδέει άμεσα ένας αργιλικός τάπητας, χάριν της στεγανοποίησης. Για να προστατευθεί το φράγμα και η περιοχή του από τις επικείμενες διαβρώσεις του εδάφους, στο έναντι πρανές του υψώματος, έγινε και η ανάλογη επένδυση με πλούσια φυτική βλάστηση.

Ιδιαίτερη πρόνοια ελήφθη για όλο το αρδευτικό δίκτυο, έκτασης 416.500 στρεμμάτων συνολικά που υπολογίσθηκε ότι θ’ αρδεύεται από το φράγμα. Αυτή η έκταση χωρίσθηκε σε δύο ζώνες αρδεύσεως, την Βόρεια με 278.000 στρέμματα και την Νότια ζώνη με 138.000 στρέμματα.

Συνολικά όμως αρδεύονται 227.500 στρέμματα, 104.000 στην Βόρεια ζώνη και 123.500 στην Νότια ζώνη. Υπάρχει όμως δυνατότητα ν’ αρδευτούν και τα υπόλοιπα επαρκώς.

       Τα δίκτυα υδροδοτούνται από το φράγμα, μετά την Λίμνη Ηρεμίας που υπάρχει κοντά στον Αρχαιολογικό χώρο της Αρχαίας Ήλιδας, στην συνέχεια το νερό διοχετεύεται σε διώρυγες, πρωτεύουσες και δευτερεύουσες αναλόγου μήκους, αλλά και σε αρκετές περιπτώσεις και τριτεύουσες. Αντίστοιχα γίνεται λόγος και για τους πρωτεύοντες αγροτικούς δρόμους, δευτερεύοντες και ανάλογες αποστραγγιστικές τάφρους και εγγειοβελτιωτικά έργα. Η άρδευση επιτυγχάνεται δια φυσικής ροής αλλά και με την βοήθεια πιεστικών μηχανημάτων για την τεχνική βροχή και πότισμα με σταγονίδια.

Το έργο συντελέσθηκε στον επιλεγμένο χώρο του χωριού Κέντρο (πρώην Ιμάμ- Τσαούς). Πριν αρχίσουν τα έργα για να συντελεστεί η κατασκευή, παρέστη ανάγκη για ορισμένες υπηρεσιακές ενέργειες όπως, γεωλογικές και μηχανικές έρευνες, σχεδιαγράμματα του χώρου, απαλλοτριώσεις, δικαστικές και ρυθμιστικές αποφάσεις, ενώ δημιουργήθηκαν εξωλίμνιες εκτάσεις.

Έλεγχος και ασφάλεια όλου του έργου προβλέπεται και επιτυγχάνεται με διάφορα ηλεκτρονικά όργανα. Όλη δε η ευθύνη για την ροή των υδάτων και των σχετικών ελέγχων ανήκει στην αρμοδιότητα της 1^ης Δ.Ε.Κ.Ε. Πατρών.

       Τροφοδότες της τεχνητής λίμνης του Πηνειού, είναι ο Πηνειός ποταμός, ή Καλφαίϊκο, και ο Πηνειακός Λάδωνας ή Λαγαναίϊκο. Αμφότεροι πηγάζουν από το όρος Ερύμανθος (Ωλονός) και από την Ακρώρεια του Ερυμάνθου. Επίσης μεγάλοι τροφοδότες του ταμιευτήρα θεωρούνται και οι βροχοπτώσεις που είναι αυξημένες στην περιοχή σε μεγάλο βαθμό κατά την χειμερινή περίοδο, ακόμη και τα χιόνια που και αυτά μέσω των ποταμών καταλήγουν στον ταμιευτήρα του Πηνειού.

Η χωρητικότητα της τεχνητής λίμνης στην στάθμη +93m είναι 415.000.000 κυβικά νερού, ενώ ο νεκρός όγκος στην στάθμη +58m όπου και το κατώφλι αγωγού υδροληψίας είχε υπολογισθεί για 50.000.000 κυβικά νερού, με υψόμετρο πυθμένα +50m.

Από την μελέτη κατασκευής του έργου προβλέπονται ετήσιες εισροές 270.000.000 κυβικά μέτρα νερού.

Ενώ από την μελέτη του φράγματος δεν γνωρίζουμε αν είχαν υπολογισθεί οι ρυθμοί  διάβρωσης και απόθεσης φερτών υλικών στον πυθμένα του ταμιευτήρα.  Σήμερα δεν μπορούμε να υπολογίσουμε εάν έχει μειωθεί μόνο ο νεκρός όγκος του ταμιευτήρα και όχι ο ωφέλιμος όγκος του.

Πηγή: www.antroni.gr