Παρασκευή 12 Νοεμβρίου 2010

Τροχιόδρομοι Πατρών

Τον τελευταίο καιρό πολλά δημοσιεύματα του τοπικού τύπου κάνουν λόγο για επικείμενη επανεμφάνιση του τραμ στην Πάτρα. Ήδη μάλιστα έχουν υπάρξει επαφές και μετά το καλοκαίρι προβλέπεται να αρχίσουν και οι πρώτες επίσημες ενέργειες. Η ιδεά για την κατασκευή τροχιοδρόμων στην Πάτρα ασφαλώς έχει τις ρίζες της στις δεκαετίες 1900 και 1910, όταν και υπήρχαν καθημερινά δρομολόγια τραμ. Ας ακολουθήσουμε λοιπόν την διαδρομή στο χρόνο για να δούμε πως λειτουργούσε τότε αυτό το είδος συγκοινωνίας.

Η γραμμή του Τραμ εγκαινιάστηκε στις 6 Ιουνίου του 1902 επι δημαρχίας Δημητρίου Βότση και επι νομαρχίας Χρήστου Παλαμά, αδερφού του Κωστή. Ήταν μια εξαιρετικά πρωτοποριακή πρωτοβουλία αν αναλογιστεί κανείς οτι ήταν το πρώτο ηλεκτροκίνητο τραμ στην Ελλάδα με την Αθήνα να αποκτά λίγα χρόνια αργότερα την δική της γραμμή. Η πρώτη δοκιμή του συρμού πραγματοποιήθηκε στις 15 Μαρτίου 1902 και συνοδεύτηκε απο αρκετά ατυχήματα Υπήρχαν δύο γραμμές για την εξυπηρέτηση του επιβατικού κοινού στην Πάτρα. Η πρώτη ξεκινούσε απο τις Ιτιές και εκτινόταν μεχρι τη συνοικία του Αγίου Διονυσίου (5,4 χιλιόμετρα) και η δεύτερη ξεκινούσε απο την αρχή της οδού Γούναρη (τότε Καλαβρύτων) για να καταλήξει στα Ταμπάχανα μέσω της Γερμανού (1,7 χιλιόμετρα). Στην ανηφορική πορεία της τελευταίας γραμμης οφείλεται και η φράση που ακουγόταν απο τους Πατρινούς "τάιστο τάιστο", με την οποία βέβαια κορόϊδευαν την όλη κατάσταση, δηλαδή το γεγονός οτι το τραμ δυσκολευόταν να συνεχίσει εύκολα την διαδρομή του.

Διευθυντής ορίστηκε ο Σπήλιος Αγαπητός και στη συνέχεια ο άλλοτε τεχνικός διευθυντής Ιωάννη Διπλαρόπουλος (1903-1908). Ο ιστορικός Νίκος Πολίτης αναφέρει οτι το πρώτο εισητήριο το έβγαλε η Πίτσα Μαλτέζου, προφανώς μέλος της εμπορικής οικογένειας των Πατρών. Την κοινό εξυπηρετούσαν έξι αυτοκινούμενες άμαξες, δύο στην γραμμή της Άνω πόλης και τέσσερις στην γραμμή Ιτιές-Άγιος Διονύσιος.

Το τραμ λειτουργούσε ως γνωστόν με ηλεκτρικό ρεύμα, το οποίο παρήγαγε το εργοστάσιο αεριόφωτος που βρισκόταν στον Άγιο Ανδρέα και είχε αρχίσει να λειτουργεί για δεύτερη φορά το 1902. Το εργοστάσιο ήταν της "Ηλεκτρικής Εταιρείας" και είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με την ιστορία του τραμ στην Πάτρα. Η πρώτη νίξη δημιουργίας εργοστασίου αεριόφωτος έγινε απο τον Γεώργιο Ρούφο, το έργο όμως υλοποίησε ο Θάνος Κανακάρης και στη συνέχεια ο Βότσης. Το ρεύμα μεταφερόταν μέσω ενός χάλκινου σύρματος που βρισκόταν κατα μήκος της διαδρομής σε στύλο έξι μέτρων.

Το τέλος των τροχιοδρόμων ήταν κάπως απότομο. Με την έναρξη του Α΄ Παγκοσμίου πολέμου η εταιρεία που ήταν υπεύθυνη για την παροχή του ηλεκτρικού ρεύματος ανέστειλε τις λειτουργίες της καθώς λόγω του αγγλικού αποκλεισμού δεν ήταν δυνατόν να προμηθευτεί γαιάνθρακα που ήταν απαραίτητος για την λειτουργία του εργοστασίου. Συνεπώς τα τραμ ακινητοποιήθηκαν. Σταδιακά έγινε αντιληπτό απο τους πολίτες οτι η παύση του τραμ θα ήταν τελικά οριστική. Παράλληλα με την παύση αυτού δημιουργήθηκε μεγάλο πρόβλημα όσον αφορά την αστική συγκοινωνία, ζήτημα που απασχόλησε τον δήμο για αρκετές δεκαετίες.

Παρακάτων παρατίθεται ένα τραγουδάκι που έχει διασωθεί για το πέρασμα του τράμ στην Πάτρα και αναφέρεται στο ιστορικό λεξικό του Τριανταφύλλου:

Με το τραμ-τραμ ανεβαίνω
Με το τραμ-τραμ κατεβαίνω
Δεκαπέντε μες τη χώρα, είκοσι πέντε στις Ιτιες
Νέοι πάνε και έρχονται με κοπέλες μορφονιές