Άρθρο του Ηλία Τουτούνη συγγραφέα-λαογράφου
Η αγοροπωλησία ενός υποζυγίου (αλόγου, γαϊδουριού ή μουλαριού), μέχρι το προτελευταίο τέταρτο του προηγούμενου αιώνα, απαιτούσε ειδικές εμπορικές ικανότητες, γνώσεις, εμπειρία, και πειθώ (παζάρεμα), ώστε οι εμπλεκόμενοι να μην παρασυρθούν σε λάθος αγορά ζώου, χάριν της εξωτερικής εμφάνισης. Γι' αυτό οι αγοραστές, έπρεπε να γνωρίζουν μερικά βασικά χαρακτηριστικά όσον αφορά την ηλικία, τα τερτίπια (ελαττώματα), την υπακοή και τις ασθένειες του εκάστοτε ζώου. Λίγο πολύ οι αγοραστές, οι πωλητές και κυρίως οι τσαμπάσηδες γνώριζαν τα περισσότερα εξ αυτών, εξετάζοντας προσεκτικά το εκάστοτε ζώο. Το πιο δύσκολο ήταν να ανακαλύψουν την ηλικία του ζώου και κυρίως του αλόγου που ήταν το κυρίαρχο ζώο για όλες τις ανάγκες της υπαίθρου.
Η εμπειρία της αγοροπωλησίας των τσαμπάσηδων, κατά τον διακανονισμό ενός ζώου προς αγορά, επικεντρωνόταν κυρίως στην διακριτικότητα κι όταν έβλεπαν το παζαρευόμενο ζώο, «το ζύγιζαν» όπως έλεγαν «με το μάτι», μετά το ψηλάφιζαν και στο τέλος έκαναν την συμφέρουσα προς τον εαυτόν τους εκτίμηση, πάντα με χαμηλότερη τιμή έναντι της αξίας τους, όταν ήταν γι' αγορά και σε υψηλότερη όταν επρόκειτο για πώληση. Έλεγχαν εξονυχιστικά τα πάντα, διότι οι πωλητές, στην προσπάθειά τους για ν' αποκρύψουν την ακριβή ηλικία των ηλικιωμένων ζώων, τα έτριβαν με χοντρό αλάτι στο πάνω χείλος του ζώου (άλογο, μουλάρι, γαϊδούρι), μέχρι να βγάλει αίμα. Πολλές φορές, η παραπλάνηση, γινόταν και με ισχυρά ναρκωτικά, ή με μέθη , όταν τα ζώα ήταν άγρια, (δάγκωναν ή κλωτσούσαν) ή με καυτηρίαση των δοντιών με νιτρικό άργυρο, για να κρύψουν την ηλικία τους.
Τοιουτοτρόπως προέβαιναν σε διάφορες παραπλανητικές μεθόδους επί του ζώου, για να εντοπίσουν πόσα και πια ήταν τα ελαττώματα, τα κουσούρια και τα τερτίπια του. Ένα ζώο μπορεί ήταν καχεκτικό, τραυματισμένο, να κλώτσαγε (τσίνιζε), να δάγκωνε, να σκόνταφτε, να κούτσαινε, να είναι στραβό από το ένα μάτι, να είχε συρίγγιο, να μην έκανε καλό καμάτι (όργωμα) ή ζέξιμο, να μην στεκόταν στο φόρτωμα, στο πετάλωμα, στο πεδούκλι, στο σαμάρωμα να μην πρόγκαγε, να μην ήταν υπάκουο κ.λπ.Η αγοροπωλησία ενός υποζυγίου (αλόγου, γαϊδουριού ή μουλαριού), μέχρι το προτελευταίο τέταρτο του προηγούμενου αιώνα, απαιτούσε ειδικές εμπορικές ικανότητες, γνώσεις, εμπειρία, και πειθώ (παζάρεμα), ώστε οι εμπλεκόμενοι να μην παρασυρθούν σε λάθος αγορά ζώου, χάριν της εξωτερικής εμφάνισης. Γι' αυτό οι αγοραστές, έπρεπε να γνωρίζουν μερικά βασικά χαρακτηριστικά όσον αφορά την ηλικία, τα τερτίπια (ελαττώματα), την υπακοή και τις ασθένειες του εκάστοτε ζώου. Λίγο πολύ οι αγοραστές, οι πωλητές και κυρίως οι τσαμπάσηδες γνώριζαν τα περισσότερα εξ αυτών, εξετάζοντας προσεκτικά το εκάστοτε ζώο. Το πιο δύσκολο ήταν να ανακαλύψουν την ηλικία του ζώου και κυρίως του αλόγου που ήταν το κυρίαρχο ζώο για όλες τις ανάγκες της υπαίθρου.
Η εμπειρία της αγοροπωλησίας των τσαμπάσηδων, κατά τον διακανονισμό ενός ζώου προς αγορά, επικεντρωνόταν κυρίως στην διακριτικότητα κι όταν έβλεπαν το παζαρευόμενο ζώο, «το ζύγιζαν» όπως έλεγαν «με το μάτι», μετά το ψηλάφιζαν και στο τέλος έκαναν την συμφέρουσα προς τον εαυτόν τους εκτίμηση, πάντα με χαμηλότερη τιμή έναντι της αξίας τους, όταν ήταν γι' αγορά και σε υψηλότερη όταν επρόκειτο για πώληση. Έλεγχαν εξονυχιστικά τα πάντα, διότι οι πωλητές, στην προσπάθειά τους για ν' αποκρύψουν την ακριβή ηλικία των ηλικιωμένων ζώων, τα έτριβαν με χοντρό αλάτι στο πάνω χείλος του ζώου (άλογο, μουλάρι, γαϊδούρι), μέχρι να βγάλει αίμα. Πολλές φορές, η παραπλάνηση, γινόταν και με ισχυρά ναρκωτικά, ή με μέθη , όταν τα ζώα ήταν άγρια, (δάγκωναν ή κλωτσούσαν) ή με καυτηρίαση των δοντιών με νιτρικό άργυρο, για να κρύψουν την ηλικία τους.
Την ηλικία ενός αλόγου την βρίσκουμε εξετάζοντας τα δόντια του. Τ' άλογα έχουν (36-40) τριάντα έξι έως σαράντα δόντια. Τα δόντια που βρίσκονται στο μπροστινό μέρος των σιαγόνων λέγονται κοπτήρες, επειδή με αυτά το άλογο κόπτει το χόρτο όταν βόσκει. Οι κοπτήρες είναι (6) έξι σε κάθε σαγόνι. Στο βάθος του στόματος βρίσκονται οι τραπεζίτες και μ' αυτά το άλογο μασά τις τροφές του. Οι τραπεζίτες είναι (24) είκοσι τέσσερις. Ανάμεσα στους κοπτήρες και στους τραπεζίτες βρίσκονται οι (4) τέσσερις σκυλόδοντες. Σκυλόδοντες συνήθως έχουν μόνον τ' αρσενικά άλογα. Οι φοράδες σπανίως αναπτύσσουν αυτά τα δόντια, που άμα τα αναπτύξουν αυτά είναι ατροφικά. Για αυτό τον λόγο τ' αρσενικά έχουν σαράντα δόντια ενώ οι φοράδες (36) τριάντα έξι.
Για να εντοπίσουμε την ηλικία ενός αλόγου, εξετάζουμε κυρίως τους κοπτήρες της κάτω σιαγόνας. Τα δόντια αποτελούνται κυρίως από δύο ουσίες την αδαμαντίνη, η οποία είναι άσπρη και πολύ σκληρή και έχει επικαλύψει στην επιφάνεια του δοντιού και την ελεφαντίνη, η οποία είναι κιτρινωπή τρίβεται πιο εύκολα από την αδαμαντίνη και βρίσκεται στο εσωτερικό του δοντιού.
Το σχήμα των κοπτήρων είναι κωνικό, χωρίς όμως να είναι και κανονικός κώνος. Εάν κάνουμε διάφορες τομές σ' ένα κοπτήρα που δεν έχει αρχίσει ακόμη να τρίβεται, θα ιδούμε στην αρχή ότι αυτές οι τομές έχουν σχήμα αυγοειδές ενώ αργότερα γίνονται στρογγυλές, τριγωνικές και επί τέλους πατημένες από το ένα μέρος προς το άλλο. Το μέρος των κοπτήρων που φαίνεται λέγεται στεφάνη, ενώ το τμήμα δε που μένει μέσα στο σαγόνι, λέγεται ρίζα του δοντιού.
Η στεφάνη έχει μάκρος 16 χιλιοστών του μέτρου. Το μάκρος αυτό πάντα μένει συνήθως το ίδιο, διότι όσο τρίβεται τόσο βγαίνει προς τα έξω. Στα άκρα της στεφάνης βρίσκεται μια βαθουλή εσοχή Στο βάθος της οποίας υπάρχει μια μαύρη ουσία που την λέγεται αρμπατζίκι (τούρκικη λέξη που σημαίνει κριθαράκι). Στην άκρη της ρίζας υπάρχει επίσης η τρύπα μιας στενής εσοχής, η οποία προχωρεί προς τα μέσα και χώνεται ανάμεσα του μπροστινού μέρους του δοντιού και της εξωτερικής εσοχής. Στη στενή αυτή εσοχή, βρίσκεται το νεύρο του δοντιού που χρησιμεύει για να τραφεί το δόντι.
Η στενή αυτή εσοχή του δοντιού, με τον καιρό, γεμίζει με νέα ελεφαντίνη, η οποία έχει άλλο χρώμα και ξεχωρίζει στην επιφάνεια του τριψίματος του δοντιού από την παλιά αδαμαντίνη. Την νέα αυτήν αδαμαντίνη η οποία παρουσιάζεται αρχικώς στην ηλικία των οκτώ χρονών και βρίσκεται σαν μια μικρή κηλίδα ανάμεσα στην εξωτερική εσοχής και στο μπροστινό τοίχωμα του δοντιού την ονομάζουν άστρο του δοντιού.
Οι κοπτήρες είναι δύο ειδών, οι πουλαρίσιοι και οι παντοτινοί. Οι κοπτήρες του πουλαριού, είναι πιο μικροί και πιο άσπροι και διαφέρουν κατά το σχήμα από τους παντοτινούς. Διακρίνονται πολύ εύκολα, σ' άλογα τα οποία έχουν συγχρόνως και παντοτινούς κοπτήρες και πουλαρίσιους. Τα πουλαρίσια δόντια, με τον καιρό, πέφτουν και στην θέση τους βγαίνουν παντοτινά.
Γενικά τ' άλογα, τα πρώτα δυο χρόνια, αλλάζουν δυο δόντια, τον πέμπτο χρόνο βγάζουν το σκυλόδοντο και όταν φτάσει στην ηλικία των 7, 8, 9 χρόνων, τα δόντια παίρνουν κατεύθυνση προς τα πάνω και από 9 έως 20 χρονών, τα δόντια πάνε μπροστά και αυτή την διάταξη στην οδοντοστοιχία τους, την έχουν για το υπόλοιπο της ζωής των.
Αυτή την εμπειρία, του προσδιορισμού της ηλικίας, την κατείχαν κυρίως οι τσαμπάσηδες, οι οποίοι λόγω επαγγέλματος αγόραζαν και μεταπωλούσαν τα υποζύγια και κυρίως τ' άλογα. Ο τρόπος του προσδιορισμού της ηλικίας, στις τάξεις των τσαμπάσηδων και των αλογοσούρτων, ήταν κοινό μυστικό και διδασκόταν από πατέρα σε παιδί και ούτω καθεξής, τοιουτοτρόπως ώστε να μην διαρρεύσει ένα από τα μυστικά της δουλειάς των.
Η συγκέντρωση των στοιχείων περί του προσδιορισμού της ηλικίας των αλόγων, έχει γίνει από παλαίμαχους τσαμπάσηδες, αλογοκλέφτες και αλογοσούρτες, όταν πλέον το επάγγελμά τους, άρχισε να εκλείπει και να περνάει στην ιστορία ως ένα από τα πιο πονηρά, περίεργα, εμπειρικά, ανεξάρτητα αλλά και κινητά και επαγγέλματα.
Προσωπικές μαρτυρίες:
(- Αγγελόπουλος Π. με τον πατέρα του, από το Ζυγοβίτσι Γορτυνίας.
-Δρακόπουλος Φώτης, Ανδραβίδα Ηλείας Ιούλιος 1978.
-Παρασκευόπουλος Σωτήρης του Ιωάννου, Μάιος 1995, Άγιος Δημήτριος [Μαρινάκι] Ήλιδας.
-Ραδαίος Μηλτιάδης [Μέλτης], από το Ζυγοβίτσι Γορτυνίας.
-Επαγγελματίες αγωγιάτες Αρίστος Τσιρώνης, Γιώργης Μπάρκουλας και Αρτέμης Γεωργακόπουλος).
(- Αγγελόπουλος Π. με τον πατέρα του, από το Ζυγοβίτσι Γορτυνίας.
-Δρακόπουλος Φώτης, Ανδραβίδα Ηλείας Ιούλιος 1978.
-Παρασκευόπουλος Σωτήρης του Ιωάννου, Μάιος 1995, Άγιος Δημήτριος [Μαρινάκι] Ήλιδας.
-Ραδαίος Μηλτιάδης [Μέλτης], από το Ζυγοβίτσι Γορτυνίας.
-Επαγγελματίες αγωγιάτες Αρίστος Τσιρώνης, Γιώργης Μπάρκουλας και Αρτέμης Γεωργακόπουλος).
Πηγή: www.antroni.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου