Παρά τη μυθοπλασία της κυβέρνησης ότι το ελληνικό πανεπιστήμιο δεν παράγει τίποτα…
Εφημερίδα "Η ΑΥΓΗ" Ημερομηνία δημοσίευσης: 27/11/2011
Οι φοιτητές του Παντείου δημιουργούν τις δικές τους ταινίες μυθοπλασίας με δικά τους έξοδα
Δημήτρης Νάκος*
Μιχάλης Παπαντωνόπουλος**
Πέπη Φιλιππή***
Σε πείσμα όσων έχουν σπεύσει να προδικάσουν το τέλος του δημόσιου πανεπιστημίου επιχειρηματολογώντας υπέρ της αναποτελεσματικότητάς του, η οποία κρίνεται στο φόντο της σύγκρισής του με τη διεθνή ακαδημαϊκή πραγματικότητα, το ελληνικό πανεπιστήμιο παράγει έργο. Αυτή η πραγματικότητα καταρρίπτει το ισχυρότερο επιχείρημα της «μεταρρύθμισης» της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης.
Στο δημόσιο λόγο διαρκώς αναπαράγονται παράπονα για τις ελλείψεις και την κακή λειτουργία του πανεπιστημίου, δημιουργώντας, σε σημαντικό βαθμό, αρνητική εικόνα στην κοινωνία. Βέβαια, η συζήτηση είναι παλιά και περιστρέφεται γύρω από θεματικές όπως το ζήτημα της αυτοδιοίκησης των πανεπιστημιακών ιδρυμάτων (περισσότερη ή λιγότερη), την αξιολόγηση των πανεπιστημιακών δασκάλων (λες και η λύση βρίσκεται σε γραφειοκρατικές διαδικασίες αέναης συμπλήρωσης πληροφοριών σε κόλες αναφοράς) και γενικά γύρω από την ανάγκη επιτέλεσης ριζικών αλλαγών (οι οποίες παραμένουν από αφηρημένες έως και άστοχες).
Ο ρόλος του πανεπιστημίου σε μια δημοκρατική κοινωνία είναι να στοχάζεται πάνω σε αυτή, να ερευνά, να κρίνει και να δρα. Αυτό καθιστά την αυτοδιοίκηση διακύβευμα της πανεπιστημιακής κοινότητας αλλά ταυτόχρονα αγκάθι για την πολιτική εξουσία, η οποία αρνείται να υποστεί την κριτική που η ίδια απαιτεί για το δημόσιο πανεπιστήμιο.
Σε κάθε περίπτωση το πανεπιστήμιο κρίνεται δυνητικά, σε σχέση με τη διττή λειτουργία του: αφενός ως προς τη διδασκαλία και αφετέρου ως προς την παραγωγή έργου (ερευνητικού κυρίως και σε ορισμένες περιπτώσεις πολιτιστικού). Έτσι, η δημόσια συζήτηση παραστρατεί για ένα τουλάχιστον λόγο. Δεν εξετάζεται το έργο που συντελείται αυτή τη στιγμή στο ελληνικό δημόσιο πανεπιστήμιο. Αυτό που συστηματικά συμβαίνει είναι μια αέναη ανακύκλωση προβολών στο μέλλον, ενός πανεπιστημίου που θα έχει αφομοιωθεί σε εκσυγχρονιστικού τύπου μοντέλα εκπαίδευσης και θα έχει ενσωματώσει πρακτικές, όπως η άμεση σύνδεση της έρευνας με την αγορά εργασίας (όταν τα διδακτορικά θα είναι κατά παραγγελία και όχι αποτέλεσμα της κρίσης του νέου επιστήμονα), η δημιουργία εξειδικευμένων εργαζομένων στη θέση των επιστημόνων (και τόσο ευέλικτων, ώστε να επιβιώνουν σε καθεστώς επισφαλούς εργασίας) κλπ..
Το βασικό ερώτημα που απαιτεί επιτακτικά απάντηση είναι το εξής: τί πανεπιστήμιο θέλουμε; Επιθυμούμε να παρέχει εκπαίδευση ή παιδεία; Ίσως η ουσία των πραγμάτων να έχει χαθεί ακριβώς εκεί. Το εκπαιδευτικό σύστημα στην Ελλάδα κινείται στο λάθος δρόμο της εκπαίδευσης υπό την έννοια της χορήγησης και μόνο γνώσεων, λοξοδρομώντας από την ουσιαστική παιδεία. Οι δάσκαλοι και οι καθηγητές έχουν πάψει πλέον να είναι παιδαγωγοί και έχουν μετατραπεί σε υπαλλήλους.
Πρέπει να γίνει ξεκάθαρο πως τα πανεπιστημιακά ιδρύματα παραμένουν μέρος της παθογενούς κρατικής μηχανής και σε καμία περίπτωση δε μπορούν να κρίνονται ανεξάρτητα. Δεν πρόκειται, εδώ, να ισχυριστούμε ότι το ελληνικό πανεπιστήμιο μέχρι τώρα λειτουργούσε με τον βέλτιστο τρόπο, ούτε και πως γι’ αυτό δεν υπάρχουν ευθύνες, οι οποίες, πολλές φορές, εντοπίζονται στο εσωτερικό της πανεπιστημιακής κοινότητας. Τα ελληνικά πανεπιστήμια ευθύνονται κατά πολύ για τη μη εύρυθμη λειτουργία τους, καθότι αναπαράγουν μηχανισμούς που έχουν επιβληθεί από την κυρίαρχη εξουσία.
Το ζητούμενο σε αυτή την περίπτωση είναι κατά πόσο και με ποιό τρόπο η πανεπιστημιακή κοινότητα αναλαμβάνει αποτελεσματικές πρωτοβουλίες. Κατά πόσο παρεμβαίνει με πολλαπλούς τρόπους, όπως οφείλει, απέναντι σε μία πολυεπίπεδη κοινωνική πραγματικότητα. Δεν αρκεί να οραματιζόμαστε, να σκεφτόμαστε πολιτικά, να διαφωνούμε ή να προτείνουμε. Οφείλουμε, πάντα σε συνδυασμό με τις συλλογικές διεκδικήσεις μας, να πράττουμε, να δημιουργούμε με τα μέσα που μας παρέχονται, ακόμα και όταν αυτά είναι δραματικά ελάχιστα.
Υπάρχει ένα μεγάλο μέρος των πανεπιστημιακών και των φοιτητών που παράγουν έργο, δρώντας χωρίς να περιμένουν τις κατάλληλες συνθήκες. Μία τέτοια περίπτωση αποτελεί το μάθημα των «Παραστατικών Τεχνών» που πραγματοποιείται στο πλαίσιο του μεταπτυχιακού προγράμματος σπουδών «Πολιτιστική Διαχείριση» του Παντείου Πανεπιστημίου με διδάσκοντες τον καθηγητή Γιάγκο Ανδρεάδη και τον υποψήφιο διδάκτορα του Παντείου και σκηνοθέτη Δημήτρη Νάκο.
Το συγκεκριμένο μεταπτυχιακό πρόγραμμα δεν απαιτεί δίδακτρα, παρόλη την πίεση που ασκείται από το υπουργείο Παιδείας για το αντίθετο, καθότι η χρηματοδότηση είναι μηδενική. Οι καθηγητές που διδάσκουν προσφέρουν αφιλοκερδώς τις υπηρεσίες τους, χωρίς αυτό να περιορίζει το ζήλο τους. Επίσης, με το συγκεκριμένο πρόγραμμα συνεργάζονται τεχνικοί, οι οποίοι παραμένουν συστηματικά απλήρωτοι, ενώ οι φοιτητές αναγκάζονται να επωμιστούν το κόστος παραγωγής των ταινιών που παράγονται.Στα πέντε χρόνια που διδάσκεται το μάθημα των «Παραστατικών Τεχνών» έχουν δημιουργηθεί 20 περίπου έργα, κυρίως μικρού μήκους ταινίες μυθοπλασίας, αλλά και ντοκιμαντέρ, video art και θεατρικές performances.
Κατά τη διάρκεια του χειμερινού εξαμήνου οι φοιτητές διδάσκονται τη μέθοδο και τις βασικές αρχές συγγραφής σεναρίου, ενώ στο δεύτερο εξάμηνο λαμβάνει χώρα το περισσότερο πρακτικό κομμάτι με τις βασικές αρχές σκηνοθεσίας. Στο τέλος του εαρινού εξαμήνου πραγματοποιούνται τα γυρίσματα των ταινιών κι έπειτα το μοντάζ τους.
Με αυτό τον τρόπο δίνεται η ευκαιρία στους φοιτητές να ζήσουν τη «γέννηση» του δικού τους δημιουργήματος παρακολουθώντας, ταυτόχρονα, βήμα-βήμα την εξέλιξή του. Ξεκινούν από το σενάριο και τις πολλές επανεγγραφές του, ώσπου να καταλήξουν στην τελική μορφή. Στη συνέχεια, μυούνται στη διαδικασία του ντεκουπάζ, της επιλογής των χώρων και των συνεργατών, στην προετοιμασία του γυρίσματος, στο ίδιο το γύρισμα και στο μοντάζ, το καθοριστικό στάδιο στο οποίο δημιουργείται ουσιαστικά μια ταινία. Τέλος, έρχονται και πρακτικά σε επαφή με την προβολή και την προώθηση ενός πολιτιστικού προϊόντος (της ταινίας τους στη συγκεκριμένη περίπτωση), που είναι, άλλωστε, ένα από τα σημαντικά ζητούμενα του μεταπτυχιακού προγράμματος.
Οι φοιτητές της «Πολιτιστικής Διαχείρισης» ωφελούνται πολλαπλά από τη συμμετοχή τους στο συγκεκριμένο μάθημα. Αυτό που οι περισσότεροι αναφέρουν είναι η δυνατή εμπειρία του να είναι κανείς μέρος μιας ταινίας. Όταν μπαίνουν στους ρυθμούς της υλοποίησης, η ζωή τους μοιάζει να ανεβάζει τον ρυθμό της σε ένταση, ενδιαφέρον, αδρεναλίνη. Ανάλογα με το σενάριο που έχουν, από τη φάση ακόμη της έρευνας, έρχονται σε επαφή με όλα αυτά που φαντάζονταν στο επίπεδο της σύλληψης της ιδέας και που τώρα πρέπει να πάρουν σάρκα και οστά. Χρειάζεται, για παράδειγμα σε μια ταινία όπως η «Υπόγεια διάβαση», να μελετήσουν τη ζωή των μειονοτήτων (τσιγγάνοι, τραβεστί, πόρνες, μετανάστες), που αναφέρεται το σενάριο, ακόμη και να έρθουν σε επαφή μαζί τους, ή στην περίπτωση της ταινίας «Από τον ένα στον άλλο» να μάθουν πληροφορίες για τις μεταμοσχεύσεις και τη λειτουργία των μονάδων εντατικής θεραπείας. Πολλές φορές, αυτή και μόνο η επαφή αποτελεί καθοριστική εμπειρία για τους φοιτητές. Στη συνέχεια, στη φάση των γυρισμάτων έρχονται αντιμέτωποι με την ανάγκη του συντονισμού της μεγάλης και ετερόκλητης ομάδας που συμμετέχει: ηθοποιοί, καλλιτεχνικοί συνεργάτες, τεχνικοί κ.λπ., ενώ, παράλληλα, πρέπει να φροντίσουν για όλες τις διαδικασίες που απαιτούνται, ξεκινώντας από τη διδασκαλία των ηθοποιών και φτάνοντας μέχρι την έκδοση άδειών για τα γυρίσματα στους δημόσιους χώρους και το catering για όσους δουλεύουν για την ταινία. Όλη αυτή η διαδικασία τους φέρνει αντιμέτωπους με τα όρια του εαυτού τους, οδηγώντας τους, πολλές φορές, να τα ξεπεράσουν. Επίσης, έχουν την ευκαιρία να εργαστούν ομαδικά, καθώς όλες οι ταινίες πραγματοποιούνται από ομάδες φοιτητών, που αποτελούνται, συνήθως, από τέσσερα άτομα.
Η ομαδική δουλειά είναι σημαντικό μέρος της δημιουργίας του πολιτιστικού προϊόντος και ζητούμενο από τους διδάσκοντες του μαθήματος. Έτσι, δεν κρίνεται απλώς το αποτέλεσμα του έργου που παρήχθη, αλλά και η ικανότητα των φοιτητών και των φοιτητριών να συντονίσουν το χρόνο τους, να κατανείμουν τη δουλειά που απαιτείται, να συμφωνήσουν σε ζητήματα που ξεκινούν από το επίπεδο της πρακτικής και της αισθητικής και φτάνουν μέχρι και την επίλυση ιδεολογικών ζητημάτων που προκύπτουν. Όπως είναι προφανές, δεδομένων των κοινωνικών συνθηκών και των κυρίαρχων ατομικιστικών σχημάτων σκέψης, που προκρίνονται από το πνεύμα των καιρών, η ομαδική συνεργασία αποτελεί, ίσως, τη μεγαλύτερη πρόκληση στην παραγωγή του συγκεκριμένου έργου.
Συνεργασία με το Πολιτιστικό Κέντρο «Μελίνα Μερκούρη» του Δήμου Ιλίου
Το Πάντειο Πανεπιστήμιο με πρωτοβουλία του καθηγητή Γιάγκου Ανδρεάδη, σε μια προσπάθεια να επικοινωνήσει με την κοινωνία, βγαίνοντας από τα στενά ακαδημαϊκά πλαίσια, συνεργάστηκε με το Πολιτιστικό Κέντρο «Μελίνα Μερκούρη» του Δήμου Ιλίου. Εκεί ο καθηγητής Γιάγκος Ανδρεάδης και πάλι σε συνεργασία με τον υποψήφιο διδάκτορα του Παντείου και σκηνοθέτη Δημήτρη Νάκο, πραγματοποίησαν σε μικρότερο χρονικό διάστημα σεμινάρια σεναρίου και σκηνοθεσίας, από τα οποία προήλθε η παραγωγή δύο πεντάλεπτων ταινιών μικρού μήκους.
Προβολές
Κάθε Οκτώβριο τα έργα των μεταπτυχιακών φοιτητών παρουσιάζονται σε ανοιχτή εκδήλωση. Ο κινηματογράφος Μικρόκοσμος, το Booze Coperativa και τα τελευταία δύο χρόνια η Ταινιοθήκη της Ελλάδας είναι οι χώροι, στους οποίους έχει πραγματοποιηθεί με μεγάλη προσέλευση του κοινού η παρουσίαση των έργων.
Συμμετοχή σε φεστιβάλ
Οι μικρού μήκους ταινίες του Παντείου έχουν συμμετάσχει σε πλήθος φεστιβάλ στην Ελλάδα. Οι φοιτητές έχουν την ευκαιρία να επισκεφθούν πόλεις σε όλη την Ελλάδα και, ταυτόχρονα να επικοινωνήσουν το έργο τους που πραγματοποιείται στο ακαδημαϊκό πλαίσιο του Παντείου Πανεπιστημίου.
Φεστιβάλ μικρού μήκους ταινιών που έχουν λάβει μέρος
Διεθνές Φεστιβάλ Δράμας, Διεθνές Φεστιβάλ Νάουσας, Διεθνές Φεστιβάλ Πάτρας, Artfools Video Festival στη Λάρισα, Φεστιβάλ Ψηφιακού Κινηματογράφου Αθήνας, Διεθνές Φεστιβάλ Κύπρου, Διεθνές Φεστιβάλ Κορίνθου, Sff-rated Athens, Φεστιβάλ Φανταστικού Κινηματογράφου «Βαγγέλης Κοτρώνης»
Διακρίσεις
Μαζί του Δημήτρη Νάκου, 2008, 1ο βραβείο ταινίας μυθοπλασίας στο Artfools Video Festival 2009
Μονάδα της Αμέρισσας Μπάστα, 2010, τιμητική διάκριση στο Artfools Video Festival 2010
Το ανσασέρ της Μαριάννας Παπακώστα, 2011, τιμητική διάκριση στο Διεθνές Φεστιβάλ Πάτρας 2011
Σχετικοί σύνδεσμοι:
http://www.cmc.panteion.gr/ http://cinepanteion.blogspot.com/ http://www.panteionfilms2011.com/ http://www.youtube.com/watch?v=Ek3DaXRew_w y
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου