Ορεινή Ηλεία: Εκεί που η φυσική ομορφιά συναντά τον θρύλο

Δύο άγνωστα στο ευρύ κοινό σπήλαια της ορεινής Ηλείας περιμένουν την αξιοποίηση
Δέος και θαυμασμός για τα σπήλαια Αμαρκιανού και Δρακότρυπας

Του Χρήστου Βορλόκα

Για όμορφα ποτάμια στην Ηλεία, ξέρουμε. Για εντυπωσιακούς καταρράκτες επίσης, όπως και για φαράγγια που αφήνουν κατάπληκτους όσους τα διαβούν. Ελάχιστα γνωστά όμως στο ευρύ κοινό είναι κάποια σπήλαια ή βάραθρα που βρίσκονται στα ορεινά της Ηλείας. Θρύλοι και μύθοι τα συνοδεύουν, όμως οι περισσότεροι άνθρωποι φαίνεται να αγνοούν την ύπαρξή τους.

Δύο είναι τα σημαντικότερα από τα σπήλαια της Ηλείας που έχουν κεντρίσει το ενδιαφέρον σπηλαιολόγων οι οποίοι τα έχουν καταγράψει στη λίστα των ελληνικών σπηλαίων. Και τα δύο βρίσκονται στα ορεινά του δήμου Αρχαίας Ολυμπίας, στις παρυφές του Ερυμάνθου, πολύ κοντά το ένα με το άλλο. Το ένα είναι το σπήλαιο του Αμαρκιανού, με σταλακτίτες και σταλαγμίτες, ενώ το άλλο η Δρακότρυπα, ένα σπηλαιοβάραθρο που καλύπτεται από νερό όλες τις εποχές του χρόνου.
Η «Πρωινή» επιχειρεί μια παρουσίασή τους, με βασικό πληροφοριακό υλικό τις καταγραφές του Κώστα Παπαντωνόπουλου, ενός μύστη της ορεινής Ηλείας που για πολλά χρόνια προβάλλει και αναδεικνύει μοναδικά ιστορικά, λαογραφικά και περιβαλλοντικά ζητήματα της περιοχής. Καθώς το καλοκαίρι είναι η καλύτερη εποχή για εξορμήσεις στην ύπαιθρο, οι λάτρεις της φύσης και του βουνού καλό είναι να γνωρίζουν την ύπαρξη αυτών των δύο σπηλαίων ώστε να προγραμματίσουν κάποια επίσκεψη, που είναι βέβαιο ότι θα τους αποζημιώσει με πλούσιες εντυπώσεις. Αρκεί βέβαια να τηρηθούν οι κανόνες ασφαλείας και να μην επιχειρηθεί οποιαδήποτε απόπειρα εισόδου από άτομα χωρίς εξοπλισμό και γνώσεις.

Το σπήλαιο του Αμαρκιανού

Το μεγαλύτερο απ’ αυτά είναι το σπήλαιο του Αμαρκιανού ή Αμαρκιανό, που βρίσκεται σε υψόμετρο χιλίων μέτρων, πάνω στον παλιό δρόμο μεταξύ Αγίας Κυριακής και Τσιπιάνων. Η περιοχή είναι δυσπρόσιτη, αν και με πεζοπορία μπορεί κανείς να φτάσει σχετικά εύκολα από την Αγία Κυριακή, ακολουθώντας το μονοπάτι μετά το ξωκλήσι της Αγίας Παρασκευής. Ένας πέτρινος τοίχος κλείνει το μεγαλύτερο μέρος της εισόδου του σπηλαίου αφήνοντας δεξιά ένα στενό πέρασμα. Το εσωτερικό του σπηλαίου είναι σκοτεινό αλλά με κάποιους δυνατούς φακούς ο επισκέπτης μπορεί να δει σταλακτίτες, σταλαγμίτες και πτυχώσεις πάνω στους βράχους, σε εντυπωσιακούς σχηματισμούς. Οι διαστάσεις του εσωτερικού είναι 80Χ60 μέτρα (μήκος – πλάτος) και το ύψος του φτάνει τα 20 μέτρα. Η αμφιθεατρικότητα του εσωτερικού χώρου του σπηλαίου είναι η αιτία που καθιέρωσε και την ονομασία του ως «θέατρο Αμαρκιανού».

Ο θρύλος θέλει το σπήλαιο αυτό να αποτέλεσε τόπο λατρείας κατά τους προχριστιανικούς χρόνους ή ακόμη και μοναστήρι αφιερωμένο στον Άγιο Μαρκιανό (Α-η-Μαρκιανό). Παλαιότερα στο σπήλαιο οι κτηνοτρόφοι της περιοχής οδηγούσαν τα ζώα τους σε περίπτωση καταιγίδας. Η μεγάλη σπηλαιολόγος Άννα Πετρόχειλου είχε εξερευνήσει το σπήλαιο και τις εντυπώσεις της δημοσίευσε στην εφημερίδα «Απογευματινή» την 1^ηΟκτωβρίου του 1971. Ανάμεσα στα άλλα η σπηλαιολόγος ανέφερε ότι το σπήλαιο έχει ηλικία 500.000 ετών, μπορεί να χωρέσει στο εσωτερικό του έως και χίλια άτομα ενώ παρόμοια έχει παρατηρήσει στην Ισπανία, στη Γιουγκοσλαβία και στην Κεφαλονιά (σπήλαιο Δρογκαράτη).  Σύμφωνα με την σπηλαιολόγο, στο σπήλαιο θα μπορούσαν να δοθούν βουκολικές και μυθολογικές θεατρικές παραστάσεις, ενώ για την άμεση αξιοποίησή του απαιτούνταν τότε τουλάχιστον 200.000 δραχμές (χωρίς το φωτισμό) καθώς και δύο μήνες εργασίας. Ακόμη έκρινε ότι είναι απαραίτητο να γίνει παράκαμψη του δρόμου από την Αγία Παρασκευή ως το σπήλαιο.

Η Άννα Πετρόχειλου δήλωνε τότε στην εφημερίδα ότι σκόπευε να επισκεφτεί ξανά το Αμαρκιανό για μια πιο προσεκτική μελέτη, ωστόσο δεν το πέτυχε ποτέ. Πάνω από σαράντα χρόνια πέρασαν, όμως το σπήλαιο δεν αναδείχθηκε ακόμη. Όπως αναφέρει στην ιστοσελίδα antroni.gr ο κ. Παπαντωνόπουλος που έχει επισκεφθεί το σπήλαιο, το δάπεδο είναι σκεπασμένο με παχύ στρώμα από διάφορα υλικά και σε μερικά σημεία βουλιάζει. Αν καθαριστεί υπάρχει περίπτωση να αποκαλυφτεί μεγάλο μέρος από τους σταλαγμίτες του. Δυστυχώς, κανείς δεν το έκανε μέχρι σήμερα για πολλές δεκαετίες…

Η Δρακότρυπα του θρύλου

Πιο εύκολο στην πρόσβαση αλλά πιο επικίνδυνο στην είσοδο, είναι το σπηλαιοβάραθρο - καταβόθρα που βρίσκεται μεταξύ Τσιπιάνων και Κρυόβρυσης, κοντά στα Καλύβια. Δρακότρυπα ή Διακότρυπα το όνομά του, δηλώνοντας ότι το συνοδεύουν θρύλοι με δράκους και μεταφυσικές εικασίες. Ένας απ’ αυτούς τους θρύλους θέλει την Βερβινή, όπως ήταν η παλιά ονομασία της Κρυόβρυσης, να ήταν χτισμένη πολύ κοντά στη Δρακότρυπα και τους κατοίκους να αναγκάζονται να εγκατασταθούν στο σημερινό σημείο του χωριού εξαιτίας παράδοξων και τρομακτικών γεγονότων. Οι κάτοικοι πίστευαν ότι κάποιος δράκος βρισκόταν στα έγκατα της καταβόθρας, αφού κάθε φορά που το παρακείμενο ποτάμι κατέβαζε πολύ νερό, άνθρωποι και ζώα παρασύρονταν και κατέληγαν στη Δρακότρυπα χωρίς ποτέ να εντοπιστούν. Χαρακτηριστική είναι μια αφήγηση του γνωστού λαογράφου Ν.Γ. Πολίτη, από το βιβλίο του «Παραδόσεις»:

«Η αιτία που ερημώθη το χωριό ήταν το στοιχειό της Δρακότρουπας, ένας Δράκος, που έτρωγε τους ανθρώπους και κόντεψε ναν τους ξεπατώση. Μια γιορτή που εχορεύανε 'ς τ' αλώνι οι χωριανοί και μαζί μ' αυτούς και η όμορφη παπαδοπούλα του χωριού, ήρθε κ' ένας ξένος κ' επιάστηκε 'ς το χορό, κ' εκεί που χόρευε έλεγε ένα τραγούδι, που είχε παράξενο γύρισμα:

Σαν αστράψη και βροντήξη
Παπαδοπούλα θε να λείψη

Και άμα έτελείωσε το τραγούδι άστραψε και εβρόντηξε, και ο ξένος και η παπαδοπούλα εχάθηκαν. Μόνο οι χωριανοί είδαν να βγαίνη τότες καπνός απ’ τη Δρακότρουπα, και κατάλαβαν πως ο ξένος ήταν ο Δράκος και άρπαξε την παπαδοπούλα. Από τότες άρχισε θανατικό 'ς το χωριό, και έτσι αποφασίσανε οι χωριανοί και αφήσανε το χωριό, κ' επήγαν και φτειάσανε το άλλο παραπάνου».

Η παλαιότερη γνωστή εξερεύνηση της Δρακότρυπας αναφέρεται στις 16 Αυγούστου του 1936. Ομάδα σπηλαιολόγων του Ελληνικού Ορειβατικού Συνδέσμου από την Αθήνα και την Πάτρα επί δύο ημέρες προσπάθησαν να εξερευνήσουν τη Δρακότρυπα. Εκεί, παρουσία πολλών κατοίκων του χωριού, ανακοινώθηκαν τα συμπεράσματα των σπηλαιολόγων, σύμφωνα με τα οποία υπήρχε πυθμένας σε βάθος 64 μέτρων και οι περίεργοι ήχοι που ακούγονταν, ήταν απλά από την αντήχηση της ροής του νερού. Τα αποτελέσματα αυτά ικανοποίησαν την περιέργεια των χωρικών αλλά και τους απογοήτευσαν ταυτόχρονα, αφού δεν ανταποκρίνονταν στις φανταστικές δοξασίες. Ο πρόεδρος του χωριού αποχαιρετώντας τους σπηλαιολόγους, μεταξύ των ευχαριστιών του, είπε: «Κρίμα μόνο που έλεγαν οι παππούδες μας ότι απόλυσαν 120 οργιές σκοινί και δεν ήβραν τον πάτο».

Μια άλλη απόπειρα εξερεύνησης έγινε το 2000 από ομάδα της Ελληνικής Σπηλαιολογικής Εταιρείας και η πιο πρόσφατη το 2012 από οργανωμένη ομάδα του συλλόγου «Φυσιολάτρες». Και στις δύο περιπτώσεις η κατάβαση έγινε μέχρι το σημείο που υπάρχει ένα φυσικό πεζούλι, στα 20 μέτρα περίπου, καθώς πιο κάτω υπήρχε νερό.

Η φύση είναι όμορφη αλλά θέλει προσοχή…

Στα δύο σπήλαια που παρουσιάζουμε στο ρεπορτάζ, οποιαδήποτε απόπειρα εισόδου χωρίς τα απαραίτητα μέτρα ασφαλείας και χωρίς γνώσεις αναρρίχησης θα ήταν εξαιρετικά παρακινδυνευμένη, ιδίως στη Δρακότρυπα. Μιλάμε για σπήλαια επισήμως μη επισκέψιμα, όπου η ευθύνη προσέγγισης είναι καθαρά ατομική. Όσοι σκοπεύουν να επισκεφθούν τα σπήλαια αυτά, είναι προτιμότερο να το κάνουν μαζί με περιπατητικούς ή φυσιολατρικούς συλλόγους, ώστε να υπάρχει η δυνατότητα υποστήριξης σε περίπτωση που υπάρξει οποιοδήποτε απρόοπτο. Προτιμότερο βέβαια θα ήταν η τοπική αυτοδιοίκηση, η Περιφέρεια και το κράτος να εξετάσουν τη δυνατότητα αξιοποίησης αυτών των σπηλαίων ώστε κάποια στιγμή να μπορούν να γίνουν επισκέψιμα, τουλάχιστο αυτό του Αμαρκιανού που η πρόσβασή του δεν απαιτεί ιδιαίτερες δεξιότητες. Ενδεικτικά να αναφέρουμε ότι το επισκέψιμο σπήλαιο Δρογκαράτη στην Κεφαλονιά για το έτος 2011 είχε ακαθάριστα έσοδα πάνω από 350.000 ευρώ. Ακόμη και το ένα τρίτο αυτών των εσόδων να εξασφάλιζε ο Αμαρκιανός, θα ήταν ένας ικανοποιητικός πόρος για αυτή τη φτωχή σε ανάπτυξη ορεινή περιοχή του νομού μας. 

Πηγή