ΦΑΡΑΓΓΙ ΑΝΤΡΩΝΙΟΥ - ΓΕΝΙΚΗ ΠEΡΙΓΡΑΦΗ

Η εργασία αυτή είναι πολύχρονη και σκοπό έχει να βοηθήσει τους επισκέπτες - πεζοπόρους ώστε να διαβούν με ασφάλεια το Φαράγγι Αντρωνίου.

Στον ένα χάρτη αποτυπώνεται η γεωγραφική θέση του φαραγγιού. Περιλαμβάνει τα γύρω χωριά με τους συνοικισμούς τους, κάποιες τοποθεσίες, τους κύριους οδικούς άξονες, τους βοηθητικούς δρόμους, τα ποτάμια, τους παραποτάμους και τους χειμάρρους. Στον έτερο χάρτη αποτυπώνεται η διαδρομή του φαραγγιού αριθμητικά, όπου για κάθε νούμερο ακολουθεί στο παρακάτω κείμενο λεπτομερή περιγραφή. Υπάρχουν ακόμη 50 φωτογραφίες όπου η κάθε μία αναγράφει ένα νούμερο της θέσης της στο χάρτη.

Γνωρίζουμε, ότι, σ' αυτό το εγχείρημα δεν είμαστε οι πλέον ειδικοί και γι αυτό συγχωρήστε μας τα οποιαδήποτε λάθη. Παρακαλούμε για τις όποιες παρατηρήσεις σας, να μας ενημερώσετε ώστε να προβούμε και στις απαραίτητες διορθώσεις.

1. H διαδρομή για την είσοδο στο φαράγγι του Αντρωνίου αρχίζει από την πρώτη γειτονιά του χωριού (τα Γιαννακαίικα), στο στενό δρομάκι που οδηγεί στη Μαλότενα[1] Γεωγραφικές συντεταγμένες εδώ: Ν 37^ο 48΄ 09” E 021^ο 43’ 26’’.

2. Μόλις βγούμε στο ξέφωτο, δεξιά μας βλέπουμε το αλώνι του Πλιέγα[2]. Από εκεί μπορούμε να θαυμάσουμε την επιβλητική χαράδρα και το γραφικό ποτάμι που αποτελεί το φυσικό όριο του Αντρωνίου με τα γειτονικά χωριά Κούμανι και Γιάρμενα (Φολόη).

ΦΩΤΟ 1,   ΦΩΤΟ 2,  ΦΩΤΟ 3,

3. Οι τολμηροί πεζοπόροι μπορούν να κατηφορίσουν στο «Τρούπιο λιθάρι»[3], στο απότομο μονοπάτι[4] ή να επιστρέψουν 100 μέτρα πίσω και να πάρουν τον κατηφορικό δρόμο για να φτάσουν στη Λίμνα και στο πρώτο λαγκάδι[5] που βρίσκεται μεταξύ του αρχαίου Λασιώνα και του Αντρωνίου.

ΦΩΤΟ 1,   ΦΩΤΟ 2,   ΦΩΤΟ 3

4. Μόλις φτάσουμε στο τέλος του κατηφορικού δρόμου πλησίον στο ποτάμι, (βρισκόμαστε ήδη στην τοποθεσία Λίμνα) ακολουθούμε δυτικά τον παραποτάμιο δρόμο, δεξιά του ρου του ποταμού. Περνάμε το τσιμεντένιο γεφύρι πάνω από το Αντρωναίικο ποτάμι. Εδώ η υψομετρική διαφορά από το Αντρώνι είναι 160m. Περπατάμε λίγα μέτρα και βρισκόμαστε δίπλα στο σημείο όπου συμβάλλουν οι παραπόταμοι του Σελλήεντος[6] (Αντρωναίικο με Κουμαναίικο ποτάμι)[7]. Εδώ ορθώνεται βορειοανατολικά η πελώρια και επιβλητική ορθοπλαγιά του Κούτι, η ακρόπολη του αρχαίου Λασιώνα με τη φυσική οχύρωση.

ΦΩΤΟ 1,   ΦΩΤΟ 2,   ΦΩΤΟ 3,   ΦΩΤΟ 4,   ΦΩΤΟ 5,   ΦΩΤΟ 6

5. Περπατάμε στον ίδιο δρόμο που οδηγεί στο χωριό Κούμανι και συναντάμε το δεύτερο τσιμεντένιο γεφύρι στο Κουμαναίικο ποτάμι.

ΦΩΤΟ 1,   ΦΩΤΟ 2,   ΦΩΤΟ 3,

6. Ακολουθούμε το αντίθετο το ρεύμα μέσα στο ποτάμι και βρίσκουμε την Κουμαναίικη Δέση[8] [8].

Σε αυτό το σημείο, 15 μέτρα πάνω από το ποτάμι, βρίσκεται η Κουμαναίικη πηγή Γκούρα[9]. Εδώ βλέπουμε δύο αιωνόβια πλατάνια και το βάθρο από το εικονοστάσι που στέκει εκεί αιώνες.

7. Τριάντα μέτρα μετά τη δέση και ύστερα από ένα δύσκολο πέρασμα μέσα στο ποτάμι, συναντάμε αριστερά από τη ροή του ποταμού, δηλαδή δεξιά μας και δέκα μέτρα ψηλότερα, το σπήλαιο με τους σταλακτίτες, το ονομαζόμενο και σπήλαιο των Κενταύρων.

ΦΩΤΟ 1,   ΦΩΤΟ 2,   ΦΩΤΟ 3

8. Μπορούμε εδώ να παρακάμψουμε λίγο την καθορισμένη διαδρομή και να ανέβουμε κόντρα στο ρεύμα του ποταμού, διακόσια περίπου μέτρα βορειοανατολικά αριστερά δίπλα στο ποτάμι  και σε ύψος 10-15 μέτρα, βρίσκεται η ιστορική σπηλιά του Στούπα[10]  . Στις όχθες της διαδρομής, θα θαυμάσουμε μικρά σπήλαια  που τα καλύπτουν αναρριχητικά φυτά.

ΦΩΤΟ 1,   ΦΩΤΟ 2, 

9. Εδώ αλλάζουμε[11]   κατεύθυνση· κάνουμε αναστροφή κατηφορίζοντας δυτικά προς του Μπερή και επιστρέφουμε πάλι στη δεύτερη τσιμεντένια γέφυρα, που οδηγεί από το Αντρώνι στο Κούμανι.[12]  

10. Ακολουθούμε το ποτάμι και βρίσκουμε τη συμβολή με το Αντρωναίικο ποτάμι. Το ποτάμι που σχηματίζεται λέγεται Πηνειακός Λάδωνας  η Ομηρικός  Σελλήεις.

11. Συνεχίζουμε τώρα το ρου του Σελλήεντος ποταμού και, αριστερά μας, συναντάμε ένα τσιμεντένιο διάδρομο στρωμένο με ποταμίσια βότσαλα, παγκάκια και δύο πέτρινες βρύσες. Στο βάθος, 10 μέτρα ψηλότερα, βρίσκουμε έναν όμορφο καταρράκτη (δεν φαίνεται από το ποτάμι).

Γεωγραφικές συντεταγμένες εδώ: Ν 37^ο 47’ 51,3’’ E 021^ο 43 16,7 ’’

Υψόμετρο 450μ και μήκος διαδρομής 4000 μ.

ΦΩΤΟ 1,   ΦΩΤΟ 2, 

12. Αριστερά μας, λίγα μέτρα πιο κάτω και σε ύψος 30 μέτρων περίπου, συναντάμε ένα σπήλαιο με δύο τρία ανοίγματα και φανταστικούς σταλακτίτες. Λέγονται και Συκοτακιέκες σπηλιές.

Ν 37^Ο 47’ 50,3’’ Ε 021^Ο 43’ 07’’, 4060 μ. μήκος διαδρομής.

ΦΩΤΟ 1,   ΦΩΤΟ 2,   ΦΩΤΟ 3, 

13. Κατεβαίνοντας δεξιά μας 750 μέτρα, στην Αντρωναίικια πλαγιά, συναντάμε τον πρώτο ερειπωμένο νερόμυλο[13] που έχει πάρει το όνομα του Κουμπούρα από τη Γιάρμενα.

Ν 37^ο 47’ 42,5’’ Ε 21^Ο 42’ 43,9’’ 450μ. Υψόμετρο, μήκος διαδρομής 4810 μ.

ΦΩΤΟ 1

14. Ακολουθούμε τη ροή του Σελλήεντος και δεξιά μας συναντάμε το Μισοζόνι. Εδώ χωρίζεται ο βράχος σε δύο μέρη και ενδιάμεσα υπάρχει το σοκάκι που κατέβαζαν οι Αντρωναίοι τα γιδοπρόβατα τις βαρυχειμωνιές.

ΦΩΤΟ 1,   ΦΩΤΟ 2, 

15. Το ξύλινο γεφύρι[14] που συνέδεε τα χωριά Γιάρμενα και  Αντρώνι,  διά μέσου της τοποθεσίας Ρουπακιάς. Από εδώ υπάρχει έξοδος από το φαράγγι προς το Αντρώνι. Προτείνουμε την επόμενη έξοδο διότι αυτό το μονοπάτι τα τελευταία χρόνια, είναι εγκαταλειμμένο.

ΦΩΤΟ 1,   ΦΩΤΟ 2,  

16. Λίγο πιο κάτω από αυτό το γεφύρι, στη δεξιά πλευρά και γύρω στα 50 μέτρα ύψος απ’ το ποτάμι, βρίσκεται το σημείο της ιστορικής σπηλιάς του Κλαπανάρη[15] χωρητικότητας μέχρι χιλίων ατόμων. Η είσοδος στη σπηλιά ήταν ανατολικά, με στενό στόμιο με σκαλοπάτια. Ήταν μακρόστενη, παράλληλη με το ποτάμι. Δεξιά, πλησίον της σπηλιάς κοντά στους βράχους, υπήρχε το καμίνι του Τσούνη.

ΦΩΤΟ 1

17. Εδώ στα δεξιά μας βλέπουμε την συμβολή με το άλλο ποτάμι που έρχεται από την δυτική πλευρά του Αντρωνίου. Βρισκόμαστε στη συμβολή με το Παλιοπόταμο.  Είναι το ποτάμι που πηγάζει από την τη δυτική πλευρά του Αντρωνίου.  Αριστερά μας, κοντά στη συμβολή, βρίσκεται μια πέτρινη βρύση.

Υψόμετρο 413 μ., μήκος διαδρομής 5.750μ , χρόνος διαδρομής 3 περίπου ώρες, Βάθος χαράδρας 200μ περίπου. Ν 37^ο 47’ 44,3’’ Ε 021^ο 42’ 10,4’’  

ΦΩΤΟ 1,   ΦΩΤΟ 2,   ΦΩΤΟ 3,   ΦΩΤΟ 4,   ΦΩΤΟ 5,   ΦΩΤΟ 6

18. Δεξιά, στην άκρη του χωραφιού, υπάρχουν τα ερείπια του Γιαρμεναίικου νερόμυλου [16]. Ο μύλος έπαιρνε νερό από το Παλιοπόταμο. Δεξιά, είναι τα ερείπια του μύλου του Χρόνη από τη Γιάρμενα.

Λίγα μέτρα από τη συμβολή, υπάρχει ένα μισοκατεστραμμένο γεφύρι με σιδερένιο σκελετό[17], που εξυπηρετούσε παλιά τους κατοίκους της Γιάρμενας.

ΦΩΤΟ 1

19. Αριστερά, πάνω από το ποτάμι, περνώντας πάνω στο σιδερένιο γεφύρι, σε ύψος 10-20 μέτρα από το ποτάμι, βρίσκουμε το Γιαρμεναίικο μύλο και το οίκημα του μυλωνά. Ο μύλος ήταν του Γκάτση από τη Γιάρμενα

ΦΩΤΟ 1,   ΦΩΤΟ 2,   ΦΩΤΟ 3,   ΦΩΤΟ 4,   ΦΩΤΟ 5,   ΦΩΤΟ 6

20. Πιο κάτω από το σιδερένιο γεφύρι βρίσκεται το νέο τσιμεντένιο γεφύρι που μας οδηγεί αριστερά, στα χωριά Κλινδιά και Γιάρμενα και δεξιά,  στην Ε.Ο. 111 και στην Σπαρτουλιά. Ο δρόμος αυτός είναι βατός μόνο με αγροτικό αυτοκίνητο.

Αριστερά κοντά στο δρόμο βρίσκεται το εγκαταλειμμένο τυροκομείο του Πιστιρίκου από τη Γιάρμενα[18].  Στο ρέμα του τυροκομείου υπάρχει ένας αξιοθαύμαστος καταρράκτης.

Παρακάτω από το τσιμεντένιο γεφύρι είναι το χωράφι του Γιώργου Μαρκόπουλο με τις καρυδιές, που στην άκρη βρίσκεται μια βρύση με κεραμίδι. Εκεί γίνεται κάθε Αύγουστο η συνάντηση των Γιαρμεναίων με τους Αντρωναίους.

ΦΩΤΟ 1,  ΦΩΤΟ 2,   ΦΩΤΟ 3,   ΦΩΤΟ 4,   ΦΩΤΟ 5,   ΦΩΤΟ 6

21. Ανηφορίζοντας το Παλιοπόταμο, αντίθετα στη ροή του ποταμού, θα διανύσουμε μια περιπετειώδη και εκπληκτική διαδρομή, ανάμεσα σε πυκνή βλάστηση. Μετά από 100 περίπου μέτρα βρίσκουμε το παλιό μικρό γεφύρι του Μπερή, που είναι καλυμμένο με πλούσια βλάστηση, κυρίως από κισσούς, βάγια και πλατάνια. Το γεφύρι οδηγεί αριστερά, όπως ανεβαίνουμε, στα Πιτσινάρια και τις Χαραγές και, δεξιά, στην Ρουπακιά και στο Αντρώνι.

ΦΩΤΟ 1,   ΦΩΤΟ 2

(Περιγραφή αριστερής όχθης του Παλιοπόταμου)

22. Μετά το γιοφύρι, ο πρώτος μικρός καταρράκτης που βρίσκουμε αριστερά μας έρχεται από το χωράφι του Τόλιου.

23. Ο δεύτερος καταρράκτης έρχεται από τη Στέρνα[19] και τα Πιτσινάρια από την πηγή του Πλιέγκα και

24. ο τρίτος έρχεται από την ασβότρουπα που βρίσκεται στο χωράφι του Τομαρά .

25. Ακολουθεί η πηγή και ο καταρράκτης του Σκούρα (είχε στέρνα δίπλα στο βράχο που κατέβαινε κάθετα στο ποτάμι),

26. και τελευταία η πηγή αριστερά και ο καταρράκτης από το Κουμπάχτι (γρέκι) του Κατσαφού.

(Περιγραφή δεξιάς όχθης)

27. Από τη δεξιά πλευρά, μετά το γεφύρι του Μπερή, συναντάμε πρώτα τον καταρράκτη που τροφοδοτείτε από την Κρυάβρυση[20].

28. Έπειτα, συναντάμε δυο, τρεις μικρούς καταρράκτες από τις βρύσες στο Φερμέρμερη, όπου η μία είναι του Πλιέγκα.

29. Ακολουθεί ο καταρράκτης της βρύσης του Τσάγκα, που βρίσκεται κάτω από του Κοτσίρη το αλώνι στην τοποθεσία Μελίστρα .

30. Κατόπιν, βρίσκουμε τον καταρράκτη της βρύσης Κουρτίνας[21] και ύστερα τον καταρράκτη της Παλιόβρυσης.

31. Ανεβαίνοντας το Παλιοπόταμο, στο ύψος της Κουρτίνας, αριστερά μας είναι το Κουμάσι (το γρέκι του Κατσαφού), δεξιά, βρίσκουμε τη βρύση με το σωλήνα που βγάζει κρύο πόσιμο νερό. Δεξιά μας, παραπάνω, είναι τα ερείπια από το μύλο του Μπαλή.

32. Κατόπιν, συναντάμε το τσιμεντένιο γεφύρι στου Λαζομυλωνά. Αριστερά, ο δρόμος οδηγεί στο Κουμπάχτη και τις Χαραγές και, δεξιά, στη Ρουπακιά και, κατόπιν, στο Αντρώνι. Το Γεφύρι μετακινήθηκε από τις μεγάλες βροχοπτώσεις του 2011.

Ν 37^ο 48 19,5 Ε 021^ο 42 45,1  Υψόμετρο 472 μ., μήκος διαδρομής 7.180μ.

Από εδώ, αν θέλουμε, μπορούμε να διακόψουμε την πορεία στο ποτάμι. Για να εγκαταλείψουμε το φαράγγι θα ανηφορίσουμε δεξιά στο δρόμο για να φτάσουμε στου Κοτσίρη το αλώνι στη Ρουπακιά. Από εκεί, στο ίσωμα, περπατάμε ανατολικά και φτάνουμε στο Αντρώνι.

ΦΩΤΟ 1

33. Παραπάνω αριστερά είναι ο μύλος του Νικόλα του Σίνου και, ακόμη πιο πάνω στα δεξιά μας κάτω από την Παλιόβρυση, βρίσκονται ο μύλος η νεροτριβή, η κορδέλα (για την κοπή ξύλων) και το υδροηλεκτρικό (για το φωτισμό των εγκαταστάσεων) των Σιναίων.

ΦΩΤΟ 1

34. Τέλος, συναντάμε το τσιμεντένιο γεφύρι της Παλιόβρυσης και, αμέσως πιο πάνω  αριστερά, είναι ο μύλος του Ρετσινά.

Ν 37^ο 48 22,8 Ε 021^ο 43 25,3 Υψόμετρο 513 μ., μήκος διαδρομής 8.200μ.

Εδώ τελειώνουμε τη διαδρομή μας στο ποτάμι και ανηφορίζουμε δεξιά προς το Αντρώνι. Στα διακόσια περίπου μέτρα στα αριστερά μας, βλέπουμε την Παλιόβρυση. Ήταν η κύρια βρύση που ύδρευε το Αντρώνι. Συνεχίζουμε άλλα 400μ. και φτάνουμε στην πλατεία στο Αντρώνι.

Σύνολο αυτής της διαδρομής 8.840μ. 5 έως 6 ώρες πεζοπορίας.

ΦΩΤΟ 1,   ΦΩΤΟ 2

Για την ιστορία και για όσους επιθυμούν να διασχίσουν όλη τη διαδρομή του Φαραγγιού θα συνεχίσουμε την περιγραφή μέχρι το τέλος που είναι η Αντρωναίικη Γκούρα.

35. Αμέσως μετά το γεφύρι της Παλιόβρυσης, αριστερά και δίπλα στο Ποτάμι συναντούμε το μύλο του Ρετσινά. Ο τελευταίος μύλος που λειτούργησε στο Αντρώνι, που τελευταία μυλωνού ήταν η θειά Τασία Σίνου.

36. Ανεβαίνοντας, συναντάμε στα δεξιά μας το μύλο του Κάνταλου και λίγο παραπάνω τα ερείπια του νερόμυλου του Μπουλουγούρι, που τον θυμάμαι να λειτουργεί στα παιδικά μου χρόνια. Τον δούλευε τότε η θειά Τασία Σίνου. Λίγα μέτρα πιο πάνω και αριστερά υπάρχουν τα ερείπια και του άλλου μύλου του Νικόλα Σίνου. Πριν το μύλο του Κάνταλου, βρίσκουμε τη βρύση του Φωτεινού.

Όταν ακολουθήσουμε δεξιά τον ανηφορικό δρόμο, εγκαταλείπουμε το φαράγγι και βγαίνουμε στην Αρίτσα, στον κεντρικό δρόμο που οδηγεί στο χωριό. Περπατάμε νοτιοδυτικά 700 μέτρα και φτάνουμε στο Αντρώνι.

37. Συνεχίζουμε τη διαδρομή μας στο φαράγγι και φτάνουμε στην περιοχή Παλιόμυλος. Δεξιά μας και ψηλότερα 50 μέτρα (στον παραποτάμιο δρόμο), βρίσκεται η πηγή Τριστήλια. Πήρε το όνομα της από τρεις κίονες ή από κάποιο αρχαίο ιερό.

38. Στην ίδια πλευρά και στο ίδιο ύψος συναντάμε, κατόπιν, τη βρύση του Πάκη.

39. Όταν φτάσουμε στη δέση της Γκούρας, αφού ακολουθήσουμε αριστερά μας το δρόμο, βρίσκουμε την πηγή  Κροϊμάδι.

40. Η Αντρωναίικη Γκούρα. Εδώ είναι οι κύριες πηγές του Παλιοπόταμου. Η Γκούρα ύδρευε και συμπληρώνει ακόμη και σήμερα το δίκτυο ύδρευσης του Αντρωνίου.

Τέλος της διαδρομής στο Ποτάμι. Ανηφορίζουμε δεξιά και βγαίνουμε στην Καστανίτσα ή συνεχίζουμε ανατολικά στο χωματόδρομο για να μας οδηγήσει στην Αγία Παρασκευή και από εκεί, 1,5 ή 2 χιλιόμετρα αντίστοιχα περπατώντας νοτιοδυτικά φτάνουμε στο Αντρώνι.

---

[1] Ή στο έμπα του χωριού στα Γιανακαίικα, πριν το γήπεδο ποδοσφαίρου.

[2] Λειτουργούσε με χώμα και πλακοστρώθηκε το 1925 από τον παππού μου τον Κωνσταντίνο Παπαντωνόπουλο (Πλιέγκα).

[3] Έγινε ιστορική μάχη με τις πέτρες και τα γυναικόπαιδα κατά των Τουρκαλβανών του Λάλα.

[4] Προσοχή! Η διάβαση αυτή είναι επικίνδυνη και μπορεί να γίνει μόνο με οδηγό που γνωρίζει καλά το μονοπάτι.

[5] Μπορούμε εδώ να ακολουθήσουμε το λαγκάδι στο Αντρωναίικο ποτάμι αντίθετα της ροής του που είναι που είναι αξιοθαύμαστο και να επιστρέψουμε κατόπιν από τον παραποτάμιο αγροτικό δρόμο του Φαραγγιού στον σημείο που ξεκινήσαμε.

[6] Η ονομασία Σελλήεις προέρχεται από τον Όμηρο γι αυτό και ονομάζεται Ομηρικός Σελλήεις

[7] Εδώ στη συμβολή το ένα ποτάμι έρχεται από το λαγκάδι πλησίον του χωριού Κούμανι και το άλλο ποτάμι από το λαγκάδι πλησίον του χωριού Αντρώνι και λέγονται αντίστοιχα Κουμαναίικο και Αντρωναίικο.

[8] Διακρίνεται η πέτρινη μάντρα της δέσης

[9] Κουμαναίικες πηγές. Υπήρχε βρύση με κούτουλα στα δύο αιωνόβια πλατάνια που αν είχαν μιλιά θα είχαν πολλά να μας πούνε. Τώρα σώζεται μόνο η βάση από το εικονοστάσι. Πλησίον, σύμφωνα πληροφορίες από  τα ευρήματα που βρήκαν συμπατριώτες μας εικάζεται ότι υπήρχε αρχαίο εργαστήριο πήλινων αντικειμένων.

[10] Χρησιμοποιήθηκε από αγωνιστές κατά την τουρκοκρατία. Προσοχή! Η επίσκεψη στη σπηλιά του Στούπα γίνεται μόνον με οδηγό διότι το σπήλαιο δεν είναι ορατό από το ποτάμι.

[11] Μπορούμε να συνεχίσουμε και να θαυμάσουμε όλο το Φαράγγι ανατολικά προς το Κουμαναίικο ποτάμι.

[12] Εδώ γίνεται συγκέντρωση κάθε 15 Αύγουστο από τους Κουμαναίους.

[13] Το μύλο τον είχαν πάντα κάτοικοι από το χωριό Γιάρμενα.

[14] Το γεφύρι δεν υπάρχει πια, διότι παρασύρθηκε τελευταία από το ποτάμι.

[15] Λέγεται ότι η σπηλιά είχε φιλοξενήσει τον πατέρα του Οδυσσέα Ανδρούτσου με τα παλικάρια του στα χρόνια του μεγάλου κατατρεγμού, το γέρο του Μοριά και όλους τους Αντρωναίους στα χρόνια του Ιμπραήμ. Από παράδοση μας είναι γνωστό ότι κατά την εισβολή του Ιμπραήμ, είχαν βρει καταφύγιο όλοι οι κάτοικοι του χωριού και δεν γνώριζαν για την απελευθέρωση.  Τους φώναξε τότε από το απέναντι χωριό ο παπάς από τη Γιάρμενα: «Αντρωναίοι, βγείτε από τη σπηλιά, ήρθε ο Μεταξάς και είμαστε ελεύθεροι…». Σημειώνω, ότι, οι Αντρωναίοι μαζί με τους Κουμαναίους, δεν δέχτηκαν να προσκυνήσουν τον Ιμπραήμ και  οι ορδές του για εκδίκηση, είχαν κάψει όλα τα σπίτια μαζί με όλα τα υπάρχοντά τους.

Η σπηλιά είχε μέσα δικό της νερό, που δημιουργούσε υγρασία. Τη Μεγάλη Τρίτη, 13 Απριλίου του 1954, αποκόπηκε ένα κομμάτι της σπηλιάς και έφραξε το ποτάμι, δημιουργώντας μια μεγάλη λίμνη. Την επόμενη μέρα, κατέρρευσε η υπόλοιπη σπηλιά, η οποία, πέφτοντας στη λίμνη, μετακίνησε μεγάλη μάζα νερού (κάτι σαν τσουνάμι) όπου παρέσυρε και έπνιξε δύο βοσκούς από τη Γιάρμενα, τον Παναγιώτη Συλαιδόπουλο (Κλαριτζή) και το γιό του Κώστα. Βρίσκονταν απέναντι από τη σπηλιά σε Γιαρμεναίικο χωράφι, μαζί με τα γιδοπρόβατά τους και παρατηρούσαν την αποκολλημένη από το βράχο σπηλιά και τη μεγάλη λίμνη που δημιουργήθηκε στο ποτάμι. Ο πατέρας βρέθηκε νεκρός την άλλη μέρα, αρκετά μακριά από το σημείο από όπου παρασύρθηκε, ενώ το πτώμα του γιου του δεν εντοπίστηκε ποτέ.

Το γνωρίζουμε από αφηγήσεις του Γιώργου Μαρκόπουλου από τη Γιάρμενα και του Χαράλαμπου Παπαδημητρόπουλου από το Αντρώνι που μας λέει ότι ήταν παρόν στο γεγονός. 

[16] Ο τελευταίος μυλωνάς ήταν ο Χρόνης από τη Γιάρμενα.

[17] Το γεφύρι δεν υπάρχει πια, το παρέσυραν οι πλημύρες του 2011

[18] Όταν ήμουν μικρός, ακλούθησα και εγώ μία μέρα( πισοκάπουλα στο άλλογο), τον παππούλη μου Πλιέγκα (Κ. Παπαντωνόπουλο) και τον Μπαμπόγιωργα (Γ. Μπαντούνα), αγωγιάτες, που με τα ζώα τους ανέβαζαν τα βαρέλια με το τυρί στη Γιάρμενα. Είχαν αναλάβει εργολαβία τη μεταφορά των προϊόντων του Τυροκομείου.

[19] Πήρε το όνομα από τη στέρνα(δεξαμενή) που υπάρχει εκεί. Πάνω από τη στέρνα υπάρχει πηγή με καθαρό πόσιμο νερό. Τα Πιστσινάρια μέχρι το 1960, τροφοδοτούσαν το Αντρώνι με ζαρζαβατικά.

[20] Η κρυάβρυση ήταν μια ιστορική βρύση με κρυστάλλινο νερό που εξυπηρετούσε την δυτική πλευρά του χωριού. Με την κατασκευή του δρόμου Αντρών- Μπερή χάθηκε το νερό κάτω από το δρόμο. Κατασκευάστηκε μια άλλη βρύση απέναντι του δρόμου που ποτέ δεν λειτούργησε. 

[21] Η Κουρτίνα ήταν η κοντινότερη βρύση στο Αντρώνι. Την χρησιμοποιούσαν οι γυναίκες του χωριού για να μεταφέρουν νερό με τη βαρέλα και τη στάμνα.

Πηγή: www.antroni.gr