Μιά σημαντική δολιοφθορά κατά την επανάσταση του 1821

Δυο χρόνια πριν την μεγάλη επανάσταση του 1821, οργανώθηκε από την Δημητσανίτικη οικογένεια των Σπηλιωτοπουλαίων, η μαζική παραγωγή μπαρούτης, που έμελλε να παίξει σπουδαίο ρόλο στην υποστήριξη του απελευθερωτικού αγώνα των Ελλήνων.

Το 1819 οι Σπηλιωτοπουλαίοι σε συνάντηση που είχαν με τον πρόκριτο Αθανάσιο Αντωνόπουλο, του εκμυστηρεύτηκαν τις σκέψεις τους και την απόφασή τους να οργανώσουν την πυριτιδοποιία, με ανακατασκευή των παλιών μπαρουτόμυλων της Δημητσάνας και λειτουργία νέων, ώστε ν' αυξηθεί η παραγωγή μπαρούτης, ώστε να μπορεί να καλύψει τις ανάγκες όσο το δυνατότερο μπορεί της επερχόμενης επανάστασης. Εφόσον εξασφάλισαν την συμμετοχή μερικών κατοίκων, προμηθεύτηκαν αρκετές ποσότητες νίτρου και θειαφιού. Στην συνέχεια επισκεύασαν και έθεσαν σε λειτουργία, τους δυο παλιούς και ερειπωμένους μπαρουτόμυλους του Ανανία Λαμπάρδη, που βρίσκονται στο κεφαλάρι του Αγιάννη εκεί που είναι σήμερα το Μουσείο Υδροκίνησης Δημητσάνας και τους μετέτρεψαν τους αλευρόμυλους σε μπαρουτόμυλους. Τα στοιχεία αυτά μας βοηθούν να τεκμηριώσουμε αυτό που επαναλαμβάνεται, ότι η Ελληνική επανάσταση ήταν τυχαία και όχι προσχεδιασμένη.

Κατά τις παραμονές της επανάστασης, ο προδότης Δημητσανίτης έμπορος Κώστας Τζανής, παρουσιάσθηκε στο σαράγι της Τριπολιτσάς, όπου συνάντησε τον Νετζίπ- εφένδη και του ανέφερε, ότι στην Δημητσάνα λειτουργούν παράνομα οι μπαρουτόμυλοι και παράγουν μπαρούτη, για την αναμενόμενη ελληνική επανάσταση. Οι Τούρκοι που διακρίνονταν για την μεγάλη αμέλεια και αφέλειά τους, μετά από παρατεταμένη ολιγωρία, απέστειλαν έναν μπουσαμπίρη (ανακριτή), με συνοδεία αξιωματικών και αρκετών στρατιωτών, με σκοπό να διεξάγουν παρατεταμένες έρευνες και να προχωρήσουν στις ανάλογες ανακρίσεις, συλλήψεις, ακόμη και εκτελέσεις. Όμως ο πιστός πατριώτης στο Έθνος, Δραγουμάνος της Τριπολιτσάς Σταύρος Ιακωβάκης, που είχε διεισδύσει στο περιβάλλον του πασά, υπόκλεψε τις μυστικές πληροφορίες, που έφθασαν στο σαράγι και έγκαιρα ειδοποίησε τους Δημητσανίτες για τα τεκταινόμενα. Οι Δημητσανίτες μόλις πληροφορήθηκαν από τους ανθρώπους του Ιακωβάκη τις βουλές του σαραγιού, πρόλαβαν και με κάθε μυστικότητα και επιμέλεια και εξαφάνισαν κάθε τεκμήριο, που θα πρόδιδε την παραγωγή και αποθήκευση της μπαρούτης.

Όταν έφθασαν οι Τούρκοι, στην Δημητσάνα, ναι μεν βρήκαν τους μπαρούτ χαμέ (μπαρουτόμυλους), αλλά από μπαρούτη ούτε ίχνος. Όμως δεν εφησύχασαν και διεξήγαν έρευνες σε αρκετά σπίτια, εκκλησίες, μοναστήρια, σπηλιές και σε αγροικίες, αλλά μάταια όλες οι έρευνες, ούτε εκεί δεν βρήκαν ίχνος μπαρούτης. Οι Δημητσανίτες, τους ανέφεραν ότι όλα αυτά ήσαν διαδόσεις του Αλή πασά των Ιωαννίνων, για να θολώσει τα νερά, περί επικείμενης επανάστασης στον Μοριά και να επιστρέψει πάλι στην έδρα του την Τριπολιτσά ο Χουρσίτ πασάς, που είχε διαταχθεί από την Υψηλή Πύλη να εκστρατεύσει κατά του Αλή πασά. Οι τούρκοι, καθώς ήταν ευκολόπιστοι, έμειναν στις φθηνές δικαιολογίες των Δημητσανιτών, σφράγισαν τους μύλους και αποχώρησαν ικανοποιημένοι, εφόσον φορτώθηκαν με υποσχέσεις και αρκετά δώρα.

Κατά τα τέλη του Γενάρη του 1821, όταν άρχισαν να πληθαίνουν οι φήμες και οι πληροφορίες για εξέγερση στον Μοριά, οι Τούρκοι άρχισαν να παίρνουν αυστηρά μέτρα για να εμποδίσουν τυχόν επανάσταση. Ένα από αυτά τα μέτρα, ήταν να σφραγίσουν όλους τους μπαρουτόμυλους, μεταξύ αυτών και τους ονομαστούς μπαρουτόμυλους της Δημητσάνας. Όταν η εξέγερση των Ελλήνων άρχισε να φουντώνει, οι Δημητσανίτες επανέφεραν πάλι τους μπαρουτόμυλους σε κατάσταση λειτουργίας και άρχισαν την μαζική παραγωγή μπαρούτης, για τις ανάγκες της επανάστασης.

Οι Τούρκοι φοβούμενοι ακόμη περισσότερο, ότι αν εκραγεί επανάσταση δεν θα μπορέσουν να ελέγξουν την παραγωγή της μπαρούτης στην Δημητσάνα, σκέφθηκαν να στερήσουν τους μπαρουξήδες και για τούτο ζήτησαν επτά μπαρουξήδες (τεχνίτες μπαρούτης) να πάνε στην Τριπολιτσά με την δικαιολογία για να φτιάξουν μπαρούτη όπου θα την έστελναν στον Χουρσίτ πασά στην Ήπειρο που πολεμούσε τον Αλή πασά. Όμως αυτοί στην πραγματικότητα είχαν δυο λόγους για αυτή την πράξη. Ο ένας ήταν να στερήσουν τους καλύτερους μπαρουξήδες από τους επαναστατημένους Έλληνες και ο δεύτερος να τους χρησιμοποιήσουν με σκοπό να παρασκευάζουν μπαρούτη για λογαριασμό του τουρκικού στρατού στην Τρίπολη, εκεί που θα ήταν το κέντρο επιχειρήσεων στον Μοριά. Με αυτή την κίνηση ήθελαν να μάθουν την τέχνη παρασκευής της μπαρούτης αλλά και ταυτόχρονα να τους κρατήσουν ως ομήρους, για τυχόν έναρξη της επανάστασης.

Όμως αυτή η μοιραία και λανθασμένη κίνηση των τούρκων, έμελλε να τους βλάψει σε μεγάλο ποσοστό και αντιθέτως να ωφελήσει σημαντικά την Ελληνική επανάσταση. Όντως οι πατριώτες Δημητσανίτες, συνεδρίασαν μυστικά και στην συνέχεια έστειλαν στην Τριπολιτσά επτά μπαρουξήδες, τον Νικόλα Λαμπάρδη, τον Ευθύμιο Πάλλα, τον Πολυχρόνη Παρασκευόπουλο, τον Παναγή Παρασκεύοπουλο, τον Γιάννη Κουτσούκο, τον Νικολή Πετρόπουλο και τον Παναγιώτη Μαλεβίτη, με οδηγίες να παρασκευάζουν μπαρούτη κακής ποιότητας. Οι μπαρουξήδες, αν και γνώριζαν την επικινδυνότητα της αποστολής των, έπραξαν στο ακέραιο το καθήκον τους προς την πατρίδα και στην μάχη του Βαλτετσίου (12 Μαΐου 1821), όπως είναι γνωστό οι Τούρκοι έπαθαν μεγάλη πανωλεθρία. Αναφέρεται μάλιστα, ότι πολλά τουφέκια τουρκικά βούλωσαν και τα κανόνια αστοχούσαν και αυτό αποδόθηκε στην κακής ποιότητας μπαρούτη.

«...τα ξημερώματα της 13ης Μαΐου, οι Τούρκοι ξεκινούν νέα επίθεση και χρησιμοποιούν τα 4 κανόνια τους χωρίς επιτυχία, λόγω της νωπής μπαρούτης... Στην μάχη που κράτησε εικοσιτρείς ώρες, σκοτώθηκαν 514 Τούρκοι και τραυματίστηκαν 635, οι περισσότεροι από αυτούς πέθαναν λίγο αργότερα από μολυσματικές ασθένειες. Ενώ 4 Έλληνες μόνο σκοτώθηκαν και 17 τραυματίστηκαν. Τα τουρκικά όπλα που συγκεντρώθηκαν ήταν αρκετά για να εξοπλισθούν με ατομικό οπλισμό 4.000 άνδρες, συνάμα στα πολεμικά λάφυρα ήσαν και 4 πεδινά κανόνια και 18 σημαίες».

Ήταν η πρώτη φορά που οι Έλληνες αγωνίσθηκαν σε κατά παράταξη μάχη και νίκησαν τον εκπαιδευμένο και πλήρες εξοπλισμένο τουρκικό στρατό.

Μέρος της πανωλεθρίας των Τούρκων, οφειλόταν στην οργανωμένη δολιοφθορά που υπέστη ο τουρκικός στρατός στα πυρομαχικά του. Η μάχη υπήρξε καθοριστική για την πορεία της επανάστασης αλλά και για την Άλωση της Τριπολιτσάς, αφού οι Τούρκοι δεν επιχείρησαν άλλη έξοδο. Ο Κανέλλος Δεληγιάννης περιγράφει τη μάχη με τα παρακάτω λόγια: «Αυτή η ένδοξος νίκη ήταν η κρίσις της Ελληνικής Επαναστάσεως και εις αυτήν χρεωστείται η ανεξαρτησία της πατρίδος καθ' ότι ενεθάρρυνε και εμψύχωσε τους Έλληνας».

Οι Τούρκοι όταν αντιλήφθηκαν, ότι η μπαρούτη που χρησιμοποίησαν κατά την μάχη, ήταν κακής ποιότητας, έχοντας άγριες διαθέσεις, κάλεσαν τους μπαρουξήδες να τους δώσουν τις ανάλογες εξηγήσεις. Οι μπαρουξήδες ατάραχοι, χωρίς φόβο και ενδοιασμούς, παρουσιάσθηκαν εμπρός στον Νετζίπ- εφένδη και ισχυρίσθηκαν ότι η μπαρούτη χρησιμοποιήθηκε πρόωρα, πριν καλά προλάβει να ωριμάσει (σημ. ότι απαιτείται ορισμένος καιρός μετά την παραγωγή της για να ψηθεί, όπως ο μούστος). Ο Νετζίπ- εφένδης ,φαίνεται ότι δεν πείσθηκε, στις εξηγήσεις που του έδωσαν οι μπαρουξήδες και τους παρέπεμψε στον μπουσαμπίρη. Ο τούρκος μπουσαμπίρης, τους χώρισε μεταξύ τους και πραγματοποίησε πολύωρη και σκληρή ανάκριση. Κατά την πολύωρη ανάκριση σ' όλους τους μπαρουξήδες -κατά τα συμφωνηθέντα μεταξύ των- δεν αποδόθηκαν ευθύνες, διότι όλοι παρά τις ανακριτικές πιέσεις, ισχυρίσθηκαν την μη ωριμότητα της μπαρούτης. Δηλαδή η επίσημη δικαιολογία όλων των μπαρουξήδων, ήταν ότι η μπαρούτη χρησιμοποιήθηκε γρήγορα, πριν προλάβει να «ωριμάσει», και γι' αυτό δεν είχε την γνωστή αποτελεσματικότητα, «διότι ήταν μούστος ακόμη».

Όντως όλη αυτή η προσχεδιασμένη καλομελετημένη και οργανωμένη επιχείρηση δολιοφθοράς, αυτών των επτά ηρώων μπαρουξήδων, μέσα στην καρδιά του τουρκοκρατούμενου Μοριά, διεξήχθη με πλήρη μυστικότητα και συνέβαλε οριστικά, στην τεράστια ήττα που έπαθαν οι Τούρκοι στο Βαλτέτσι και σηματοδότησε το τέλος της τουρκοκρατίας στην Ελλάδα και από την άλλη έδωσε τεράστιο θάρρος στους Έλληνες, οι οποίοι με την σειρά τους εκδίωξαν τους Τούρκους για πάντα από τον τόπο τους.

Παρ' όλα αυτά ακόμη μέχρι σήμερα, η πατρίδα δεν καταδέχθηκε, να τιμήσει αυτούς τους επτά Δημητσανίτες ήρωες καθώς αρμόζει σ' αυτούς που πολέμησαν με τον δικό τους τρόπο τον κατακτητή. Ίσως, αν δεν υπήρχε αυτή η οργανωμένη δολιοφθορά, στην καρδιά του τουρκικού στρατού, τα γεγονότα να είχαν πάρει άλλη τροπή. Και αν χανόταν η Ιστορική μάχη του Βαλτετσίου, μπορεί να μην έπεφτε ποτέ και η Τριπολιτσά.

Πηγή: www.antroni.gr